JAKŠIĆ: Opstanak Krivokapićeve Vlade na ivici žileta

On upozorava i da su političke svađe u oblaku tamjana svjesno stvorene na osnovama nipodašlavanja crnogorske države.

Jakšić kaže da je opstanak Vlade Zdravka Krivokapića na ivici žileta, što je, napominje ideal strankama sa snažnim ucjenjivačkim kapacitetom.

Jakšić smatra i da bi u ovako trusnoj situaciji, u kojoj se partneri na vlasti oštro sukobljavaju, najviše koristi mogao da ima DPS, a posebno njen lider Milo Đukanović jer je, kako kaže, on očito zauzeo poziciju da ne želi da se prlja u profanim političkim igrarijama.

Budući da godinama pratite političku scenu u Crnoj Gori, na kom nivou je trenutno politička kultura?

JAKŠIĆ: Postoje uvijek dvije optike posmatranja. Prva je iznutra, i ona u posljednje vrijeme govori o urušavanju nivoa političke kulture, o fizičkim obračunima u parlamentu, zapaljivoj pa i nepristojnoj retorici koja karakteriše dijalog političkih rivala. Posmatrano spolja, posebno iz Srbije, politička kultura u Crnoj Gori je u posljednje vrijeme nešto oštećena, ali je i dalje na solidnom nivou.

Kakav rasplet očekujete kada su posrijedi politička dešavanja u Crnoj Gori?

JAKŠIĆ: Sve kombinacije su u igri jer se stiče utisak da su ključni akteri spremni na sve. Opstanak Vlade je na ivici žileta, što je ideal stranaka sa snažnim ucjenjivačkim kapacitetom. Dogovor zaraćenih koalicionih partnera, ali po koju cijenu? Pad Vlade koji ne bi razriješio ništa, a samo bi doprinio nastanku haosa Moglo bi da se ispostavi da premijer ključnu prednost ima zahvaljujući podršci Evropske unije koja ne bi da dopusti da prosrpske marionete Beograda preusmjere Crnu Goru dalje od EU, a bliže Srbiji i Rusiji. To djeluje dobro naprvi pogled, ali manjkavost je u tome što je uvijek stabilnija vlada koja ima snažnu unutrašnju podršku.

Odnosi Srbije i Crne Gore dodatno su zategnuti nakon usvajanja Rezolucije o Srebrenici. Da li će se, prema Vašem mišljenju, ići samo u još jače zaoštravanje?

JAKŠIĆ: Predstoji period hladnog mira. Predsjednik Srbije ne odustaje od falsifikovanja podgoričkih poruka Rezolucije o Srebrenici koja nigdje ne pominje da je srpski narod genocidan, kao što Aleksandar Vučić uporno tvrdi raspirujući nacionalizam i regrutujući protivnike Crne Gore prema kojoj ne prestaje da se ponaša paternalistički. Možda i zbog ljubomore što je Podgorica bliža Evropskoj uniji, što ugrožava njegove ambicije “lidera regiona”. Smirivanje situacije otežava i DF koji na temu Srebrenice agituje po Vučićevim skriptama.

Šta bi mogla biti tačka pomirenja Crne Gore i Srbije u narednom periodu i vidite li je uopšte?

JAKŠIĆ: Do tačke pomirenja veoma bi se lako došlo samo kada bi zvanični Beograd odustao od agresivne politike prema Crnoj Gori. Ukoliko bi Vučić shvatio da lakeji srpske politike koji žive u Podgorici čine štete i Srbiji i Crnoj Gori. Političke svađe su u oblaku tamjana svjesno stvorene na osnovama nipodaštavanja crnogorske države, što je danas koliko opasna toliko i anahrona ideja.

Ako se malo pogleda ispod površine, ustanovili bi da nema suštinskih i ozbiljnih povoda za ovakvo stanje međusobnih odnosa. To što je Crna Gora priznala Kosovo, takođe, nije razlog jer Srbija se trudi da ima što bolje odnose sa mnogim državama koje su, takođe, priznale kosovsku nezavisnost. Izgledi za normalizaciju su slabašni sve dok Vučić ne napusti svoj borbeni stav i dok svom ministru vojnom ne kaže da prestane da promoviše toksičnu ideju “srpskog sveta”.

Prije nekoliko mjeseci, Evropska unija upozorila je Crnu Goru da bi što prije trebalo imenovati novog ministra pravde, međutim, nema naznaka da bi se to moglo desiti. Stiglo je nedavno i novo upozorenje imenovati politički neutralne i stručne članove Tužilačkog savjeta. U međuvremenu predsjednik Skupštine Aleksa Bečić proglasio je Tužilački savjet, ali nepotpun. Na kakav prag tolerancije sadašnja vlast u Crnoj Gori može računati sa evropskih adresa o ovim važnim pitanjima?

JAKŠIĆ: Podsjetio bih na primjer iz susjedstva, iz Bosne i Hercegovine. Evropska unija je 12 godina manje-više nijemo posmatrala kako se ne sprovodi odluka Evropskog suda za ljudska prava u slučaju Sejdić-Finci o pravu pripadnika nacionalnih manjina da se kandiduju za najviše državne funkcije, a ne da to pravo pripada samo Bošnjacima, Hrvatima i Srbima. Sada je taj sud dao rok BiH da odluku primijeni do 1. septembra i da pripremi nacrt predloga izmjena Ustava.

Izbor je na premijeru Krivokapiću: ili će se naslanjati na ovakvu evropsku praksu i odugovlačiti svjestan da neće biti ozbiljnih konsekvenci, ili će imenovati novog ministra i potruditi se pažljivo se kloneći miješanja ili “savjetovanja” da što brže budu izabrani članovi Tužilačkog savjeta. Bio bi to konkretan doprinos integracionom procesu u kome se najveće prepreke nalaze upravo u oblasti pravne države.

Budući da je jedan od konstituenata vlasti Demokratski front najavio za septembar proteste protiv premijera kojeg su sami birali, mislite li da će do tih protesta zaista doći i kako će EU i međunarodna zajednica gledati na najavljene proteste DF?

JAKŠIĆ: Nema sumnje da postoji velika želja da DF organizuje svoje “svjetovne litije” i da će u tome imati logističku podršku Beograda. Ali, bila bi to dobra prilika da Krivokapić upotrijebi argument koji od njega nisam čuo. Andrija Mandić kaže da je “najveći problem što politički predstavnici ne slušaju narod, nego idu u strane ambasade da pitaju šta da se radi”. Vojvoda svakako misli na Krivokapića i Dritana Abazovića, a pod stranim ambasadama podrazumijeva one SAD i EU. Pitao bih Mandića u čemu se to on razlikuje kada malo, malo pa sjedi na Vučićevom divanu u Beogradu. Ali, u izboru stranog partnera postoji jedna bitna razlika: Crna Gora je odabrala put integracija sa Zapadom, a ne sa Srbijom koja, barem u ovom vremenu, svojom anti-EU i proruskom politikom svakako ne može dapredstavljaprimjer za ugled. U Briselu je to svakome jasno.

Kazali ste u jednom od intervjua da Srbija gura “prst u oko” Zapadu i EU od čijih demokratskih vrijednosti se udaljava”. Šta je sa Crnom Gorom i njenim evropskim putem?

JAKŠIĆ: Za razliku od Srbije, Crna Gora je stabilno na putu evropskih integracija koje nisu ugrožene dolaskom nove vlasti. Taj kontinuitet je evidentan. Podgorica je, na primjer, gotovo stoprocentno usaglasila spoljnu politiku sa Briselom dok je Beograd tokom osam godina naprednjačke vlasti nazadovao: usaglašenost je 2012. bila blizu 80 procenata, danas je tek nešto iznad 50.1 po pravilu se od EU udaljava zbog Rusije. Takođe, za razliku od Srbije, Crna Gora pažljivo izbjegava, u mjeri u kojoj joj interesi to dopuštaju, bliže povezivanje sa Rusijom i Kinom. Dakle, nema skretanja sa evroatlantstke orijentacije. Bitna je jedino brzina napredovanja.

Vaša procjena: da li će Vlada Zdravka Krivokapića moći da uvede Crnu Goru u EU?

JAKŠIĆ: Apsolutno da. Potencijal postoji, ali uloge su podijeljene. Ne zavisi sve isključivo ni od Krivokapića ni od Crne Gore. Zavisi od raspoloženja unutar EU. U Briselu ne bi da ponove greške sa Bugarskom i Rumunijom koje su primljene iz političkih razloga, pa će Crna Gora otpornost određenih članica Unije oko proširenja moći da pobijedi samo kao “čist slučaj”, kao država kojoj ne mogu da se stave bilo kakve ozbiljnije zamjerke. Taj dio isključivo zavisi od Krivokapića.

Kada se sve sabere, prema Vašem mišljenju, koji politički subjekat na crnogorskoj političkoj sceni sada može izvuči najviše koristi, a ko najmanje?

JAKŠIĆ: U ovako trusnoj situaciji, u kojoj se partneri na vlasti oštro sukobljavaju, najviše koristi mogao bi da ima DPS, a posebno Milo Đukanović lično jer je on očito zauzeo poziciju da ne želi da se prlja u profanim političkim igrarijama i da sačuva lično dostojanstvo. Drugi dobitnik je i dalje Srpska pravoslavna crkva koja je jača nego ikada, lako proklamuje neutralnost u aktuelnom političkom sporu, jasno je koje formacije podržava.

Šta bi, prema Vašem mišljenju, od svih dešavanja u posljednje vrijeme na Zapadnom Balkanu mogao biti crveni alarm za EU i međunarodnu zajednicu?

JAKŠIĆ: Nije lako pitanje. Mnogo puta se do sada događalo da proevnopske snage u regionu očekuju odlučnu reakciju EU povodom kršenja demokratskih normi u nekoj od država Zapadnog Balkana, ali to se nije događalo. Evropski semafor iz raznih, mahom kalkulantskih razloga, izbjegava da upali crveno svijetlo. Kao i zeleno. Zato godinama gledamo narandžasto, što je koloritni opis statusa kvo. Crveni alarm eventualno bi mogao da bude pritisnut ukoliko SAD ocijene da se demokratske reforme ozbiljno koče, da se skreće sa evropskog puta i da se šire otvaraju vrata prodoru ruskog i kineskog uticaja.