Činjenice su svete i ne mogu se anulirati političkom i ideološkom velikosrpskom propagandom laži

Piše: Novak Adžić

U istoriografiji, manifestovanoj, listom, u Srbiji, ali i, značajnim, dijelom i u Crnoj Gori, i šire, te publicistici, i, nadasve, političkoj, partijskoj i drugoj propagandi, ideologiji, agitaciji.., raznim spinovanjima, manipulacijama, izmišljotima, i.t.d., (iz djelokruga rada brojnih agentura), isticano je u prošlosti 20 vijeka, a isto se apostrofira, tendenciozno, i danas, pored ostalog, recimo, i ta laž da je „srpska vojska oslobodila 1918. godine Crnu Goru“, te da su Crnogorci bili tada većinski protiv Crne Gore i sebe samih, i da se Crna Gora „dobrovoljno i legitimno  izjasnila za ujedinjenje sa Srbijom 1918. godine“.

Ne udruživanje, ujedinjene na ravnopravnoj osnovi, no za prisajedinjenje, pripajanje, što je brutalna neistina.

To su tvrdnje -ne samo iracionalne, suprotne razumu, logici, istorijskim činjenicama, argumentima, posve netačne – ali one jasno potvrdjuju namjeru i „pravilo“ ponašanja i namjere njenih protagonista. Odnosno, oni, (ti i takvi, violenti i uzurpatori), su htjeli i hoće, da se iz političkih, ekspanzionističnih i asimilatorskih velikosrpskih motiva i ciljeva prema Crnoj Gori i crnogorskoj naciji, nastavi (i nastavlja se), horsko, falsifikovanje istorije, kako bi se, tako, iz pragmatičnih, interesnih i racionalnih razloga, u osnovi svjesno i planski, pokazala, racionalno proračunata iracionalnost, nerazum, nelogika, nemoral i presuđivanje, a sa ciljem zloupotrebe i manipulacije javnim mnjenjem, i, koherentno tome, pokušala se istorijska laž podmetnuti, plasirati, kao „istina“- samo da Crne Gore ne bi bilo i Crnogoraca kao posebne istorijske i savremene nacije. A to je trn u oku velikosrpskih hegemonista i okupatora, vazda bio. Otpor Crnogoraca za odbranu Crne Gore.

Nezavisna Kraljevina Crna Gora je, od kraja 1918. godine, bila žrtva okupacije i nasilne aneksije, izvršene od strane Kraljevine Srbije, te je ona, preko nje, nelegalno i nelegitimno, prisajedinjena i inkorporirana novonastaloj unitarno-centralističkoj državi- Kraljevini SHS.

Od kraja 1918. godine, crnogorski patrioti masovno su stradali širom Crne Gore u odbrani državnog i nacionalnog dostojanstva, prava i časti svoje napadnute i okupirane države i domovine. I oni su pokazivali jasan, oružani i ideološko-politički, otpor velikosrpskom zavojevaču Crne Gore i tlačitelju crnogorskog naroda.

O tome piše i ugledni Amerikanac italijanskog porijekla i veliki prijatelj Crne Gore i branilac njene nezavisnosti Luiđi Kriskuolo, predsjednik Međunarodnog komiteta za nezavisnu Crnu Goru, osnovanog u Njujorku 1923. godine.

Naime, Luiđi Kriskuolo 1922., godine u članku naslovljenom „Kako su saveznici izdali Crnu Goru“ navodi i sljedeće:

„Crnogorska želja za nezavisnošću je nagnala Srbe da primjene silu kako bi zaplašili ovaj hrabri narod, tako da su mnogi izbjegli u Italiju i ostali tamo o trošku italijanske vlade. Još niko nije porekao da su Srbi počinili zvjerstva u Crnoj Gori, zločine koje su počinili nad crnogorskim ženama i djecom kao i muškarcima“.

U istom članku Kriskuolo tvrdi i ovo: „Primjer Crnogoraca nas navodi da se zapitamo da li uopšte postoji pravda za male narode. U novembru 1918. godine, Srbija je počinila prvi zločin nad Crnom Gorom, kada je proglasila nametnuto pripajanje ove države uz podršku Francuske i njenih generala (Franše Deperea i Venela) koji su komadovali savezničkim trupama na Balkanu“[1] .

Jedan od ustaničkih i komitskih prvaka bio je i Andrija Đurov Dragutinović. Rođen je 1879. godine u Ćeklićima, Katunska nahija, u blizini Cetinja. Umro je 14. septembra 1974. godine na Cetinju. Bio je komandir (major) crnogorske vojske, crnogorski patriota, zelenaš, ustanik, jedan od komitskih vođa u Katunskoj nahiji, politički emigrant u Italiji (1919-1922). Učestvovao je u Balkanskim ratovima (1912-1913) i prvom svjetskom ratu (1914-1918) kao oficir crnogorske vojske. Pripadao je vodećim organizatorima i učesnicima Božićnog ustanka crnogorskog naroda protiv srpske okupacije i aneksije Crne Gore od 24. XII 1918/ 6. I 1919. godine na prostoru Katunske nahije.

Andrija Dragutinović je o zlodjelima regularne srpske vojske nad njegovom porodicom u Ćeklićima dao u egzilu u Gaeti 1919. godine pisanu (pismenu) izjavu, u kojoj navodi da je izbjegao u planine ne mogavši trpjeti teror koji sprovodi okupaciona vojska, koja je pokušala ubiti njegovog brata Iliju Dragutinovića. U tom smislu Andrija Dragutinović tvrdi sljedeće: “Ilija, čuvši ovo skočio je kroz prozor i pobjegao u pravcu obližnje šume; vojska ga je gađala plotunima, no kako je bila noć mračna, srećnim slučajem uspio je umaći. Ilijina majka Jovana, stara 75 godina, vjerujući da joj je sin poginuo, a nemajući u kući nikoga sem obneviđenog Ilijog oca od 90. godina starosti izašla je na štapu plačući da vidi šta se sve učinilo. Vojnici srbijanski videći da im je Ilija umakao zgrabili su ovu staricu i vukli je niz jednu sitnogoricu od zanoveti, kojom su joj prilikom iščašili ruke i ostavili je poslije užasnih muka onesviješćenu gdje su je našli sjutri dan obližnji seljaci i odnijeli kući.

Da bi ovi Pašićevi banditi ugušili svaki pokret naroda o izrazu svoje volje, oni su jednog dana pošli kući kapetana Dragutinovića i brata mu Ilije gdje su našli starog mu oca Đura od 90. godina i majku Jovanu i naredili su Đuru da zapali svoje dvije manje kućiće, što je ovaj pod silom bajoneta i učinio; zatim je vojska naredila da mora da zapali i svoju veliku kuću. Molbe ovoga starca i njegove žene nijesu pomogle, već je morao sam da prinese malo slame i svojim rukama da istu zapali što je ovaj i morao učiniti. Ovim načinom htjeli su da što više uvrijede ovoga starca i babu. Tako je sagoreo dvor stare i u cijeloj Crnoj Gori poznate familije Dragutinovića“.[2]

Načelstvo okruga Nikšićnog poslalo je Kancelariji Povjerenika Kraljevske Vlade Kraljevine SHS za Crnu Goru depešu, u kojoj se navodi i sljedeće:

 »Žandarmerijska patrola pod komandom p. poručnika Ulelca u Ćeranića Gori sukobila se sa odmetnicima i u borbi su ubijeni: Mirko i Andrija Ćetković, a ranjen i uhvaćen Neško Ćetković. Ostali šest odmetnika, među kojima ima i ranjenih, pobjegli su«.

Ovo javlja Pomoćnik povjerenika Vlade Kraljevstva SHS za Crnu Goru, Pov. br. 1979, 22. oktobra 1919. godine Cetinje-Komandantu Zetske Divizijske oblasti generalu Milošu Mihailoviću – Cetinje.

Dakle, srpska žandarmerijska patrola pod komandom tadašnjeg potporučnika Mijolka Uzelca (Srbijanca) u Nikšićkom okrugu, u Ćeranića Gori, ubila je oktobra 1919. godine crnogorske gerilce patriote Mirka i Andriju Ćetkovića iz Ozrinića, a ranila i uhvatila Neška Ćetkovića iz Ozrinića. U jednom drugog istorijskom izvoru navodi se da je crnogorski ustanik, komita Neško Ćetković (Ozrinići) takođe ubijen od strane srpskih oružanih formacija.

Komandant patriotskih ustanika u Crnoj Gori komandir (od 1921. godine, brigadir-general crnogorske vojske) Krsto Zrnov Popović je, u egzilu u Rimu,  8. juna 1920. godine, u jednoj izjavi opisao zločine srpske vojske i njenih janjičara u Cucama, te u toj izjavi, svjedočenju, između ostalog, on veli:

…«Krsto Dragov Popović iz sela Lipe i Ivan Filipov Roganović iz sela Trnjine kao ustanici poginuli su u borbi u januaru ove godine. U Cuce vojska ih je našla još žive i kundacima od pušaka izlomila im glave. Onda su pokupili okolni narod nagoneći ih da se zajedno u kolo fataju sa Srbijancima oko njih dva mrtva; govoreći narodu ovako će svaki svršiti ko nije za Srbiju i tako su ih držali neukopane četiri dana. Majku Ivanovu, Jovanu staru oko 70 godina našli su Srbijanci đe kupi ostatke od raskomadanog sina pa su je palicama istukli i za pletenice vukli«.

Dalje Krsto Zrnov Popović svjedoči i ovo: »Milici B. Marković iz Prosenog Dola tukli su tabane od noga, noge su joj pekli u vatru i vrući sač metali više glave da kaže đe se nalaze njeni sinovi. Ovo je bilo u mjesecu februaru ove godine.

Ilinku kćer Raduna M. Jovanovića iz sela Graba isprebijali su toljagama i kosu joj otkinuli zato što su joj braća dolazila kod kuće«[3].

Od strane oružanih, žandarmerijskih, potjernih formacija režima, stradao je, ubijen je, 2. septembra 1921. godine,  crnogorski ustanik, patriota, borac za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore, istaknuti komita Vukić Vujisić, koga su okupacione vlasti oglasile i tretirale kao »odmetnika«, jer se protivio likvidaciji Crne Gore i borio se za slobodu njenoga naroda.

O ubistvu ustanika i komite Vukića Vujisića, izvještava i list »Crna Gora«, (a to su bile zvanične partijske novine Okružnog odbora Narodne radikalne stranke za Crnu Goru i Boku- Nikole Pašića), broj 67, od 9. septembra 1921.g. Navedeni list, u označenom broju, o tome na strani 3 piše: »Ubjen odmetnik. 2-og ovog mjeseca, jednoj žandarmerijskoj patroli pošlo je za rukom, da uhvati odmetnika Vukića Vujisića, iz sreza Donjo-Moračkog, okruga Kolašinskog. Vujisić je prilikom sprovođenja pokušao bjegstvo i žandarmi su ga ubili«.

Dakako, o razlozima ubistva crnogorskog slobodara i patriote komite- Vukića Vujisića treba sa rezervom uzeti javno saopšteni izvještaj navedenog lista; u tom smislu, da je isti ubijen u pokušaju bjekstva. Ja sam sklon da vjerujem, da je to tada tendenciozno, tako plasirano u javnosti, s obzirom da je to bila tada i takva česta praksa, odnosno, eksplicitna namjera žandarmerijskih egzekutora da se ubije patriota Vujisić, a da se, potom pokuša, taj njihov zločin, javno »opravdati« tzv. »pokušajem bjekstva« njegovog.

Crnogorci u domovini okovanoj, i u egzili, stradali su zbog svoje predane borbe za pravo, čast i slobodu Crne Gore i crnogorskog naroda. O njihovom mučeništvu i žrtvovanju za crnogorsku slobodu i nezavisnost svjedoči i naredni istorijski izvor.

Naime, emigrantski crnogorski list “Amerikanski Glas Crnogorca”, zvanični organ “Saveza nezavisnih Crnogoraca” u Americi, koji je slijedio politiku crnogorskog suvereniste bivšeg ministra predsjednika crnogorske Vlade, Jovana Simonovog Plamenca, a koji je izlazio u Čikagu, godina II, broj 11, od 29. marta 1924. godine, na strani 1 i 2 objavljuje tekst, t.j., pismo crnogorskih ustaničkih četovođa od 6. februara 1924. godine upućeno u Americi crnogorskom egzilantu poznatom i uglednom komiti i arhimandritu Crnogorske pravoslavne crkve – Nikodimu Janjuševiću.

U tome pismu, kojeg objavljuje “Amerikanski Glas Crnogorca”, navodi se, između ostalog, da su na komitski zbor došli 600 crnogorskih gerilaca i dodaje:

“Svi smo zakletvu položli jedan drugome da mira i spokojstva imati nećemo sve dokle dostojno i po Crnogorski ne osvetimo Sava Raspopovića sa društvom kao i mnoge druge, i dokle Crnu Goru od gedža ne oslobodimo pa makar da ćemo i mi svi glave izgubiti.

E moj dragi Nikodime da ti je bilo viđeti kako su nam pričali oni koji su gledali, kako je srbijanska vojska i oficiri postupala sa Raspopovićem i njegovim društvom, sa mrtvim tijelima. Oči su im vadili, noseve su im osijecali bajonetima, utrobice su im vadili, lice svakome su nagrdili, svakome sa bajonetima tijelo isparali, tako su im tijela nagrdili od kako istorija ljudskoga čovječanstva na šaru zemaljskome pamti, niko niskim nije tako učinio kao što su oni sa Raspopovićem i njegovim društvom.

Pored ovoga ostale muke i pritisak na naš žalosni narod Crnogorski, to ti brate ne mogu nikako opisati velike strahote i grozne muke i takvi pritisak da niko nikuđ maknuti ne može; tako nije bilo ni u vrijeme cara Nerona i Dioklecijana kad su Hrišćane mučili i bacali lavovima”, kaže se u tome dokumentu i konstauje da su arhimandritu Nikodimu Janjuševiću poslali slike Sava Raspopovića i drugova, naglašavajući “da im jednom njihove sjenke poljubiš i opoješ svetu liturgiju i druga pjenija, pa makar ta služba bila i pod vedrim nebom”.

U tome pismu navodi se da je arhimandrit Nikodim Janjušević crnogorske ustanike lično poznavao, da je sa njima četovao “kao prosti vojnik više od dvije godine kroz Crnu Goru. Znamo i to, da su tebe Savo i Marko Raspopovići i serdar Mujo Bašović pričasni kao lični pobratimi. Znamo da ćete ova njihova slika kao i ovo pismo duboko potresti, žao tih je svijeh kao braću. A osobito pobratime, dobro nam vjeruj da ćemo ih dostojno osvetiti”, piše “Amerikanski Glas Crnogorca”.

[1] Mjesečni časopis F. 77, Biblioteka koledža Drari, Springfild, Misuri, Forum, januar 1922. Naslov originala: “Montenegro beatyed by the allies”, by Luigi Criscuolo, The Forum, january 1922, Drury College library Springfield, Missory, p. 64-73. Kriskuolov rad u originalu na engleskom jeziku nalazi se pohranjen u: Biblioteci Istorijskog Instituta Crne Gore u Podgorici, fascikla broj 455, Ostavština dr Pera Šoća -razni spisi, časopisi, isječci iz štampe o Grnoj Gori.

[2] Državni arhiv Crne Gore-Cetinje, Fond emigrantske vlade Crne Gore, Ministarstvo spoljnih poslova, 1920-1922, facikla broj 107

[3] Državni Arhiv Crne Gore-Cetinje, Fond izbjegličke Vlade Crne Gore, Ministarstvo spoljnih poslova 1920-1922, facikla broj 107. Dokument je istražio i objavio integralno prof. dr Šerbo Rastoder u knjizi »Skrivana strana istorije (1919-1929), prvo izdanje, Bar, 1997, drugo izdanje, Cetinje-Podgorica 2005, tom III, dok. br. 1271, str. 1550-1553).