BOLJI ŽIVOTNI STANDARD UTIČE DA CRNOGORCI BUDU VIŠI: Beranci osamdesetih bili ispod prosjeka

Kako su uslovi života uticali da Beranci, kao dio jedne od najviših nacija na svijetu, tokom osamdesetih godina dvadesetog vijeka budu centimetar niži od utvrđene prosječne visine Crnogoraca s početka vijeka (177 cm), utvrdila je nova regionalna studija objavljena u prestižnom svjetskom časopisu „International Journal of Environmental Research and Public Health“ (kategorija Q1). Danas prosječna visina Beranaca iznosi 182,86 cm, što je gotovo za sedam centimetara više, u odnosu na visinu od 175,99 cm, tokom osamdesetih.

Za potrebe ove studije, čiji je cilj bio lakše praćenje trenda rasta Crnogoraca, korišćeni su digitalizovani podaci iz regrutnih arhiva Jugoslovenske narodne armije (JNA) u periodu od 22. maja 1979. godine do 14. decembra 1987. godine, koji su uključili mjerenja 8.740 adolescenata iz Berana, uzrasta od 18 godina.

U ovoj regionalnoj studiji, sa Univerziteta Crne Gore su učestvovali prof. dr Duško Bjelica, doc. dr Jovan Gardašević i doc. dr Bojan Mašanović, a iz partnerskih institucija iz susjedne Srbije prof. dr Zoran Milošević i doc. dr Predrag Božić.

Profesor Bjelica je podsjetio da su Crnogorci bili najviša nacija na svijetu početkom 20. vijeka i da se ta činjenica nije mnogo promijenila u posljednjih 100 godina jer su danas Crnogorci druga najviša nacija, odmah iza Holanđana.

“Međutim, ostaje nepoznato da li je trend rasta bio kontinuiran ili su određeni periodi posebno uticali na rast i razvoj Crnogoraca, a ne postoje naučne studije koje bi pomogle u odgovoru na ovo pitanje, tako da je ova studija išla u pravcu da se razriješi i ova dilema. Nepovoljni uslovi života kojima je narod Zapadnog Balkana bio izložen u periodu između dva mjerenja navode se kao na glavni razlog ovakve situacije, jer činjenica je da bolji životni standard utiče da ljudi nove generacije budu viši, pa je tjelesna visina postala indirektna mjera za procjenu uslova života u periodima za koje postoji nedostatak drugih podataka”, navodi Bjelica.

Profesor Bjelica ističe da su Crnogorci učestvovali u nekoliko ratova (Balkanski i Svjetski), nakon čega je uslijedio period izgradnje države i život u još uvijek nepovoljnim uslovima.

“U literaturi je zabilježeno da su tek kasnih sedamdesetih i ranih osamdesetih, sva radnička domaćinstva u SFR Jugoslaviji, čiji je sastavni dio bila i Crna Gora, elektrificirana, dok još uvijek nijesu u potpunosti spojena na vodovod i kanalizaciju, a samo trećina je imala centralno grijanje, kupatilo i toalet”, naveo je on.

Docent Bojan Mašanović je ukazao da prije rezultata dobijenih u ovoj studiji nijedna studija nije prikazivala kakav je bio nutritivni status Beranaca  (neuhranjenost = 6,22 odsto; normalna težina = 87,30 odsto; preuhranjenost =6,14 odsto; gojaznost = 0,33 odsto ukupne populacije), što ovu studiju čini posebno značajnom.

Dodaje da je nutritivni status osamdesetih bio na zavidnom nivou jer je danas gotovo nezamisliv podatak da je broj prekomjerno uhranjenih i gojaznih ispod 1 odsto. On ukazuje da je razlog tome i obim fizičke aktivnosti koji se povećavao sve do sredine 90-ih kada dostiže vrhunac, nakon čega dostupnost informacionih tehnologija utiče da se fizička aktivnost opšte populacije počinje smanjivati.

Docent Jovan Gardašević naglašava da je snaga ove studije u tome što prikazuje kompletan uzorak stanovništva opštine Berane i daje nam jasnu sliku o situaciji u Beranama po ovom pitanju tokom osamdesetih godina.