Kad propaganda nadjača istinu: Ne razlikuju Njegoševu od Aleksandrove kapele

Piše: Tijana Lopičić

Uspješnost velikosrpske propagande u indoktrinaciji žrtava najjasnije se ogleda u činjenici da njeni sljedbenici ne prave razliku između Njegoševe i Aleksandrove kapele. Ova pojava odražava dubok uticaj propagandnog narativa na teritoriji Crne Gore. Naime, kulturni genocid podrazumijeva sistemsko uništavanje kulturnih, istorijskih i identitetskih obilježja jednog naroda.  

Njegoš je 1845. godine donio odliku da se na Jezerskom vrhu Lovćena izgradi kapela, u kojoj će biti sahranjen. Ovu kapelu posvetio je svom stricu, Svetom Petru Cetinjskom. Lovćen je tada, kao i danas, predstavljao simbol crnogorske nezavisnosti i slobode. Kapela, iako značajna kao spomenik, nije imala vjersku funkciju, nije bila osvještana niti je pripadala Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi.

Tokom Prvog svjetskog rata, kapelu na Lovćenu oštetile su austrougarske trupe, zbog čega su Njegoševi posmrtni ostaci 1916. godine privremeno premješteni u Cetinjski manastir. Na Njegušima je 1918. godine formiran Odbor za obnovu kapele, ali su vlasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca spriječile ostvarenje tog plana.

Oni vrlo dobro poznaju razliku između Njegoševe i Aleksandrove kapele, i ne treba dovoditi u pitanje njihove stvarne namjere, jer ovo je akt ponižavanje crnogorske države

Inicijativu za obnovu preuzeo je Gavrilo Dožić, prvi mitropolit novoosnovane Mitropolije crnogorsko-primorske u sastavu Srpske pravoslavne crkve – Crkve Srbije. Polazeći od stava da je Njegoš „najveći srpski vladika, ideolog i književnik“, a uz činjenicu da nijesu imali pravo vlasništva nad starom kapelom, odlučili su je srušiti.

Odbijeno je mišljenje Građevinske sekcije sa Cetinja, koja je 1921. godine utvrdila da je restauracija Njegoševe kapele izvodljiva, budući da je oštećen samo južni zid. Međutim, interesi Crkve Srbije i kralja Aleksandra Karađorđevića bili su komplementarni, te su  ovim činom istakli  dominaciju dinastije Karađorđević i Srbije nad dinastijom Petrović-Njegoš i Crnom Gorom. U skladu sa tim, stara kapela je srušena, a nova, arhitektonski drugačija kapela podignuta je na izmještenoj lokaciji. Radovan Bulatović u knjizi „Njegoš i Lovćen“ navodi da su mnogi crnogorski, posebno cetinjski domovi, zatvorili škure u znak protesta protiv ovog čina.

Iznad vrata nove kapele, po nalogu kralja Aleksandra i sa ciljem isticanja nadmoći, bila je uklesana ploča sa natpisom:

,,Mi Aleksandar I, Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca, praunuk Karađorđa Petrovića, vođe i početnika oslobođenja Srbije, unuk Kneza Aleksandra Karađorđevića, i sin Petra I velikoga oslobodioca i ujedinitelja našega naroda, i knjeginje Zorke Petrović Njegoš, obnovismo ovaj sveti hram, koji je na Lovćenu blizu Cetinja podigao i za večnu kuću izabrao slavni naš predak Petar Petrović-Njegoš, Vladika i gospodar Crne Gore, veliki rodoljub, pesnik slobode Crne Gore, poklonik, Heroju Topolskome Karađorđu besmrtnome i apostol i pesnik jedinstva našega naroda, a koji bi 1916. godine razoren u ratu za oslobođenje i ujedinjenje. Neka je mir njegovom pepelu. Njegov sveti blagoslov, neka se izlije na naš dom i narod, kroz sve vekove. Amin. Na Lovćenu, 21. 9. 1925. godine.“ Iznad natpisa se nalazila reljefna ikona ,,Sveti Đorđe ubija aždaju”. 

Dakle, nova Aleksandrova kapela nije bila posvećena Svetom Petru Cetinjskom, za razliku od stare Njegoševe kapele.

U dokumentarnoj emisiji, koja je davno emitovana na RTCG1, Milutin Popović, tada penzionisani učitelj, ističe da nova kapela nije bila izgrađena na istim temeljima i da nije imala isti karakter kao stara. Takođe, napominje da su prilikom izgradnje nove kapele radnici i vojska pobacali isklesano kamenje niz Lovćen. Pokazujući na novu kapelu, rekao je: “Ona je bila viša i grublja od ove, ali Crnogorcima mnogo milija.”

Kontroverzan logo Protivterorističke jedinice (PTJ)

Nedavno je Protivteroristička jedinica dobila novi logo koji sadrži Aleksandrovu kapelu. Ovaj potez može se tumačiti kao signal pro-srpske orijentacije Vlade, što implicira da nam vjerovatno prijeti okupacija i aneksija Crne Gore, slično onoj iz 1918. godine. Oni vrlo dobro poznaju razliku između Njegoševe i Aleksandrove kapele, i ne treba dovoditi u pitanje njihove stvarne namjere, jer ovo je akt ponižavanja crnogorske države i svega onoga što je ona istorijski bila. 

Zbog velikosrpske propagande, žrtve kulturnog genocida kliču Aleksandrovoj kapeli, a istovremeno paradoksalno uzdižu dinastiju Petrović-Njegoš, koja je prestala da postoji zahvaljujući Aleksandru Karađorđeviću, upravo onom koji je i srušio Njegoševu kapelu koja se mogla restaurirati. S druge strane, trenutna pro-srpski orijentisana Vlada šalje nedvosmislenu poruku zašto je za logo Protivterorističke jedinice odabrana Aleksandrova kapela, a ne stara Njegoševa kapela.