INFLACIJA LOŠA ZA GRAĐANE, DOBRA ZA DRŽAVU: Anatomija budžeta koji se puni krizom

„Inflacija je loša za građane, ali dobra za državu“ – izjava Zdenke Popović postala je nenajavljeni, ali precizan moto predloga budžeta za narednu godinu. U toj jednoj rečenici sadržana je suština fiskalne politike koja se danas nudi Crnoj Gori: država raste jer je sve skuplje, a građani žive teže upravo zbog tog „rasta“.

Rasprava o budžetu zato ne smije ostati na nivou tehničkih tabela i procentualnih poređenja. Ovo je rasprava o modelu razvoja – da li se država finansira na račun inflacije i zaduženja ili kroz produktivan rast, investicije i veću konkurentnost.

Budžet koji ne gradi, već održava status quo

Predlog budžeta za sljedeću godinu pokazuje ozbiljan deficit razvojne ambicije. Manje od 9% ukupnih sredstava opredijeljeno je za kapitalni budžet, dok više od 80% rashoda otpada na mandatorne troškove.

Poređenje sa regionom i EU:

U Srbiji kapitalni budžet iznosi oko 15% ukupnih rashoda, u Hrvatskoj preko 20%, dok se u prosjeku u Evropskoj uniji kapitalna izdvajanja kreću između 18 i 22%.

Crna Gora, sa manje od 9%, faktički poručuje da razvoj nije prioritet, već nuspojava ako se „desi“.

Inflacija kao skriveni porez

Od ukupnog rasta BDP-a u periodu 2021–2024, čak 62% otpada na inflaciju, a ne na realni rast. To Crnu Goru svrstava među zemlje Evrope sa najvećim udjelom inflatornog rasta.

Uporedni podaci:

U Hrvatskoj je u istom periodu više od 55% rasta BDP-a došlo iz realnog rasta, u Sloveniji oko 60%, dok u razvijenim članicama EU inflacija učestvuje u rastu BDP-a sa 30–35%.

Drugim riječima, dok druge zemlje rastu jer proizvode više, Crna Gora „raste“ jer su joj cijene više.

Vlast se poziva na procentualni rast BDP-a, ali izbjegava da kaže koliki je on u apsolutnim iznosima.

Četiri odsto rasta crnogorske ekonomije znači oko 280 miliona eura, dok 1% rasta francuske ekonomije znači gotovo 28 milijardi eura.

To poređenje jasno pokazuje besmislenost prepisivanja narativa velikih ekonomija. Kod malih sistema, inflacija lako „napumpa“ BDP, ali bez realnog poboljšanja života građana.

Dug koji raste, a investicije izostaju

Crna Gora je 2020. godine dugovala oko 3,7 milijardi eura. Zaduživanja su bila za infrastrukturne projekte poput prve, najteže dionice auto puta, zatim za regionalni vodovod, trafostanicu i konvertitsko postrojenje za transbalkanski koridor, očuvanje proizvodnje u najvećim industrijama u državi, vrtiće, puteve…

Premijer Milojko Spajić i ministar finansija Novica Vuković: Dok druge zemlje rastu jer proizvode više, Crna Gora „raste“ jer su joj cijene više

Iako je od tada otplaćeno skoro tri milijarde, javni dug je i dalje oko 4,7–5 milijardi eura, sa projekcijom od skoro 6 milijardi do kraja 2026. I nula ulaganja u infrastrukturu. Hrvatska je u periodu rasta duga istovremeno realizovala Pelješki most, željezničku modernizaciju i energetsku tranziciju, Srbija je povećanje duga vezala za autoputeve, brze pruge i industrijske zone. Crna Gora, za razliku od njih, ima dug – ali nema proporcionalne investicije. Dug ne proizvodi rast, već samo obavezu.

Konkurentnost kao fusnota

Za unapređenje konkurentnosti privrede u budžetu je izdvojeno svega 0,2% izvornih prihoda.

Za poređenje: države centralne Evrope izdvajaju između 1,5 i 3%, dok pojedine nove članice EU idu i do 4% budžetskih sredstava za direktnu podršku privredi, inovacijama i izvozu.

U Crnoj Gori se konkurentnost tretira kao fusnota, a ne kao osnova ekonomskog rasta.

Turizam: treća najveća stopa PDV-a u Evropi

Povećanje PDV-a na usluge smještaja sa 7% na 15% svrstalo je Crnu Goru među zemlje sa najvišom stopom PDV-a u turizmu u Evropi.

Uporedne stope:

 • Hrvatska – 13%,

 • Italija – 10%,

 • Španija – 10%,

 • Grčka – 13%,

 • Austrija – 10%.

FOTO: Abenteuer Albanien/Unsplash

Samo rijetke zemlje imaju višu stopu od Crne Gore, ali nijedna od njih nema naše infrastrukturne probleme, sezonalnost i zavisnost od turizma.

Socijalna politika: više na papiru nego u praksi

Iako se izdvajanja formalno povećavaju, inflacija ih poništava. U EU se socijalna politika mjeri realnim efektima, dok se u Crnoj Gori i dalje mjeri nominalnim ciframa.

U većini članica EU rast socijalnih davanja prati rast produktivnosti. Kod nas rast davanja prati rast cijena – razlika je suštinska.

Crna Gora preuzima evropsku terminologiju, ali ne i evropsku strukturu budžeta. Imamo inflaciju kao motor rasta, dug bez investicija i poresku politiku koja se lomi preko leđa građana.

Ako je inflacija „dobra za državu“, onda je ovaj budžet logičan.

Ako želimo evropski standard, onda je ovaj budžet – antievropski po efektima, ma koliko se evropskim predstavljao.

Žaba se kuva sporo, ali uporno. Razlika između Crne Gore i EU nije u temperaturi vode – već u tome što su u Evropi na vrijeme isključili šporet.

L.P.Đ.