“BAJIČKI VIJENAC“: Najveća knjiga na Balkanu izašla u Crnoj Gori

Crnogorski i balkanski čitalački auditorijum obogaćen je izlaskom iz štampe najveće knjige na Balkanu i jedne od najvećih knjiga u svijetu pod naslovom „Bajički vijenac“ autora dr Srđe Martinovića, rađene punih 14 godina koja predstavlja naučni, dizajnerski i štamparski fenomen.

Iz štampe je izašla specijalna monografija pod naslovom „Bajički vijenac“ koja obrađuje istoriju Bajica i bratstava Martinović i Borilović. Ova monografija pisana je punih 14 godina, a svjetlost dana uzgledala je prije nekoliko dana. Obrađuje porodičnu istoriju od najstarijih vemena zaključno sa 1945. godini.

Neobičnog velikog formata 38×32 na 1080 posebno dizajniranih strana teška je nevjerovatnih 9,5 kg, čime se svrstava u najveću knjigu na Balkanu i u nekoliko najvećih knjiga u Evropi. Do sada njen glavni konkuret je bila knjiga „Muzej umjetnosti“ koja je približnih dimenzija ali sa nešto manje strana i bez luksuzne opreme. Osim po obimu i gabaritima, u red svjetskih rariteta spada i po načinu izrade. Na posebnom papiru najbližem nekadašnjim hamerusima, sa koricama od zlata u koži i drvetu i specijalno stilizovanim blindrukom na obije korice, kao i kutijom od posebnog materijala sa zlatotiskom. Rađena je u četiri štamparije, pod rukovodstvo iskusnih štampara iz „3M Makarije“.

Osim svojevrsnog štamparskog poduhvata i posebnog načina štampanja, a naročito izazovnog šivenja ovako obimnog izdanja, monografija se odlikuje i rijetkim dizajnerskim umijećem. Poznati grafički dizajner Sandra Mihaljević je svaku stranu posebno dizajnerski osmislila sa jedinstvenim i autentičnim rješenjima, a pažnja je posvećena najsitnijim detaljima od oružja, sablji, odlikovanja i drugih predmeta Martinovića koji su predstavljeni u visokoj rezoluciji i u različitim vizuelnim prikazima, pa sve do fotografija kojih ima više od 1000 od čega je njih 90% prvi put predstavlja javnosti. Za potrebe izrade ove monografije rađen je poseban font pisama, a posebno su dizajnirana početka slova svakog dijela i poglavlja.

Monografija obiluje mnoštvom nevjerovatnih podataka koja prevazilaze tematiku jedne porodice već se tiču cjelokupne crnogorske istorije. Sa gotovo 1000 poziva na reference i po svim drugim karakteristikama ova monografija spada u evropsku povjesnicu knjiga i štamparstva. Nešto slično na teritoriji Crne Gore do sada nije rađeno, stoga ova knjiga zavređuje pažnu šire i naučne javnosti. Tako se u njoj mogu naći pisma iz 1687. godine, kao i nekoliko godina kasnije, zatim najstariji pasoš na Balkanu iz 1752. godine, potom poslanice Petra I koje se u monografiji ekskluzivno iznose, veliki broj pjesama, citata, dokumenata i drugih izvanrednih podataka.

Knjiga se temelji dominantno na neistraženoj arhivskoj građi. Za zaokruživanje pitanja istorijata porodice Martinović bilo je potebno istražiti brojne arhivke fondove i u zemlji i u inostranstvu, kao i u institucijama ali i privatnim zbirkama. Autor dr Srđa Martinović je bio nadahnut snažnom motivacijom koju je ponio u svom domu od svog oca i đeda i potrebnom da se precima iskaže dužno poštovanje i otrgnu od zaborava. Sa istančanim osjećajem duga prema slavnim precima, uhvatio se u koštac sa nesagledivo obimnom građom i materijalom.

Pregledana je gotovo cjelokupna relavantna arhivska građa koja se čuva u Državnom arhivu na Cetinju u prvom redu iscrpno i detaljno pregledani su fondovi Ministarstva unutrašnjih djela i Ministarstva vojnog, kao i arhivska građa Ministarstva unutrašnjih poslova do 1941. godine, koji su smješteni u više stotina kutija sa bezbroj fascikli i desetine hiljada dokumenata. Detaljno je pregledana i građa iz Arhivskog odjeljenja Narodnog muzeja Crne Gore, kao i arhiva Istorijskog instituta Crne Gore. Od stranih arhiva korišćena je građa iz Vojnog arhiva u Beogradu, zatim arhiva Generalštaba italijanske vojske iz Rima, potom vojna arhiva ruskog muzeja, potom djelovi arhivske građe iz Njujorka i arhivska građa stanice Retiro u Buenos Airesu itd. Dok se za privatnom građom i sklapanjem složenog mozaika tragalo od Južne Amerike, Kanade i SAD, Italije i Francuske do Rusije.

Srđa Martinović je predavač na Pravnom fakultetu Crne Gore, autor je više naučnih monografija, poznat je po kapitalnim djelima vojno-istorijske tematike, a  za svoja djela nagrađen je državnom nagradom „Miroslavljevo jevanđelje“, kao i „13-o novembarskom“ nagradom i priznanjem „Kapetan Miloš Vukasović“.

Iz ovog decenijski dugog naučnog putovanja Martinović je uspio izaći sa uspješnom i grandioznom monografijom. U 13 velikih djelova sa više poglavlja na studiozan i naučan način izložena je istorija jedne porodice i jednog mjesta. U monografiji se mogu naći iscrpni detalji o grbu Martinovića, nalaganju badnjaka, crkvi, školi, zatim tu je najobimniji crnogorski rodoslov koji je ikada publikovan. Jedan poseban dio posvećen je Martinovićima u ratovima i vojsci, zatim glavarima – vojvodama, serdarima, kneževima, nosiocima najvećih odlikovanja, barjaktarima, plemenskim kapetanima, sudijama, senatorima, sveštenicima itd. Predstavljeno je više od 600 portreta Martinovića koji su stvarali u raznim epohama.

Posebni djelovi ove po svemu unikatne monografje bave se Martinovićima u svijetu, zatim u stranim armijama i bitkama, domaćem i stranom obrazovanju, odnosu i krvnim srodstvom sa drugima itd. Ova monografija je izuzetna i po tome što na poseban način tretira ulogu žene, tako je obimno poglavlje posvećeno predstavnicima roda koje su pronosile slavu svoje porodice. Na kraju monografije obrađuje se period Drugog svjetskog rata, a knjiga se završava Kodeksom ponašanja u Bajičkom plemenu.

Mnoge će možda i čuditi odakle toliko strana samo o jednoj porodici, kao i to da ovakvu knjigu nemaju ni veliki Vindzor i kako neko u šali reče. Ipak samim letimičnim pregledom knjige, činjenica da je u peridodu od Grahova 1836. do Lovćena 1916. godine palo 240 Martinovića, da je u periodu do 1920. godine u ovoj porodici bilo niz vojvoda, serdara, knezova, generala, predsjednika Vlade, ministara, sabljađa, grbaša, doktora nauka, ljekara, diplomata, farmaceuta, profesora, istraživača, vlasnika brodova, avijatičara, pisaca udžebnika, pjensnika, slikara, sudija, arheologa, biologa svjetskog glasa, akademaca sa svjetskih univerziteta od Sorbone, Jela, Kembridža, Čikaga, do Galatasaraja, Moskve i Petrograda, zatim 20 nosioca Obiliža medalje, više nosiloca Legije časti, Crnog orla, Sv. Đorđa, Sv. Mauricijusa, Kongresne medalje itd, onda ovakva argumentacija razružava sva dodatna pitanja.

Ovo kapitalno i po svemu veličanstveno djelo štampano je u 100 izuzetno luksuznih primjeraka zahvaljujući izdavaču Branislavu Martinović koji je imao istančani porodični i ljudski afinitet da podrži nešto što može ući u Ginisovu knjigu rekorda kao najopremljenija i najobimnija knjiga jedne porodice. Izdavaču koji je izašao prvi u susret ovoj ideji i svim koji su pomogli da bi ovo djelo bilo predstavljeno autor duguje i iskazuje posebnu i izrazitu zahvalnost. A autor se može kontaktirati na e-mail adresi [email protected].