CRNOGORCI NEMAJU POLITIČKU DESNICU: Možemo li reafirmisati nacionalni identitet bez nacionalne stranke?

Piše: Nebojša Redžić

”Ozbiljno si pitanje postavio”, poručio mi je prijatelj, Crnogorac iz Beograda u komentarima na moj Fejsbuk status, kada sam prije neki dan napisao da je ”sve više Crnogoraca koji se zalažu za formiranje desničarske, nacionalne stranke koja bi se borila za interese crnogorskog naroda i zaštitu crnogorskog nacionalnog identiteta”.

Zaista, nije li paradoksalno to što Crnogorci i dan-danas nemaju nacionalnu partiju, ako znamo da sve političke nevolje u državi koja je članica NATO proizvode upravo svetosavsko kleronacistički pokušaji negiranja Crnogoraca kao nacije i Crne Gore kao crnogorske države?!

Poseban kuriozitet, gotovo apsurd, jeste što partije desne orijentacije, koje postoje u Crnoj Gori, rade protiv države u kojoj djeluju. U posljedne tri decenije, od uvođenja političkog pluralizma, partije na desnici formirane su, prvenstveno, da ospore Crnoj Gori pravo na postojanje, na njen državnopravni i nacionalni identitet, a sve nose srpski nacionalni predznak.

Za to vrijeme, crnogorska kulturna i politička elita dobrim dijelom je ili posrbljena ili transformisana u za vlastitu kulturu i tradiciju nezainteresovane, anemične građane. Povratak Crnogoraca sebi, promovišu i vode političari i intelektualci ideološki profilisani u duhu nove ljevice koji borbi za nacionalni i kulturni identitet pretpostavljaju insistiranje na anacionalnim, univerzalnim vrijednostima u javnom životu Crne Gore, predstavljajući se dominantno kao građanska opcija. U takvoj stranačkoj profilaciji deklarativno zalaganje za jaku ekonomiju važnije je od realnosti u kojoj djeluje crkva, a borba protiv korupcije važnija je od očuvanja nacionalnog identiteta.

To što u političkom miljeu Crne Gore ne postoji relevantna nacionalna partija Crnogoraca, kažu u nešto “tvrđim” crnogorskim intelektuelnim krugovima, uzrok je svih identitetskih, a time i političkih nevolja kroz koje danas prolazimo u potrazi za izvornim crnogorstvom. Ne postoji gotovo nijedna ozbiljna institucija osim Fakulteta za Crnogorski jezik i književnost i sjećanja na Dukljansku akademiju nauka i umjetnosti, kojoj je danas prioritet artikulisanje nacionalnog identiteta.

U državi koju naši politički prijatelji izvana doživljavaju kao izrazito konzervativnu i patrijarhalnu sredinu, najglasniji suverenisti danas su socijalni liberali, ljevičari, radikalni feministi, borci za prava LGBT populacije, ateisti, agnostici…

Nije li vrijeme da se zapitamo: mogu li partije tzv. ljevice i političkog centra, kakve su DPS, SDP ili SD ponuditi najbolja rješenja za korpus identitetskih pitanja, u čijem je središtu crnogorski jezik, Crnogorska pravoslavna crkva, državljanstvo, državni simboli, položaj nacionalnih manjina i sve drugo iz državne i nacionalne sfere, za koju je, po prirodi stvari, više zainteresovana tzv. politička desnica?

Crnogorska stranka je kratko trajala

Ne može se reći da nije bilo pokušaja da se u bližoj prošlosti formiraju partije ili pokreti koji su dominantno bili zaštitnici nacionalnog i državnog identiteta.

Liberalni savez Crne Gore, iako se predstavljao kao dominantno građanska partija koja okuplja slobodne pojedince i djeluje emancipatorski, želio se od mnogih aktera tadašnje političke scene predstaviti kao pokret crnogorskih nacionalista. Preciznije, oni koji su takvo etiketiranje izbjegavali zbog činjenice da ne priznaju crnogorsku naciju, liberale su htjeli gurnuti u ekstrem “mrzitelja Srba” samo zato što je LSCG dugo bio gotovo jedina brana velikosrpskim atacima na crnogorsku nezavisnost i identitet.

Baš u vrijeme kada je Liberalni savez bio najjači, rođeni brat njegovog lidera Slavka Perovića- Budo, osnovao je Crnogorsku stranku, koju je bez ustezanja predstavljao kao tvrdu, nacionalnu partiju, čiji su članovi isključivo nacionalni Crnogorci. Na par skupova koje je orgnizovala ta partija, bilo je uočljiv jak nacionalni naboj i mnoštvo omladine koja gotovo da je vapila za samoorganizovanjem Crnogoraca. Iako je na prvi pogled moglo izgledati da bi takva stranka mogla dobro doći onima koji su sebe predstavljali kao pomiritelja između dva ekstrema na političkoj sceni, združenim snagama tajnih službi, vlasti i ostatka opozicije, Crnogorska stranka brzo je zbrisana sa političke scene. Čak je i Slavko Perović svog brata u tom periodu znao označiti kao “crnogorskog Šešelja”, naglašavajući da mu takva stranka “miriše na fašizam”.

Prethodno, od 1990. godine i početka višestranačja, postojao je Crnogorski federalistički pokret koji su predvodili Jevrem Brković i Sreten Zeković. Oni su publikacijom “Elementa Montenegrina” i nastupima na TVCG žestoko “načeli” tada uveliko raširenu svesrpsku paradigmu Crne Gore. Te 1990. godine, značajna je bila uloga “federalista” u formiranju “Lovćenskih straža”, skupine od nekoliko stotina momaka koji su spriječili one koji su pod ideološkom palicom Dobrice Ćosića i tada jurišali put Lovćena sa namjerom na sruše “Meštrovićev mauzolej”. No, djelovanje CFP završilo je na tome, bez namjere da se oproba na izborima ili organizuje neki politički skup.

I to je sve što je crnogorska “desnica” ponudila za 32 godine višestranačja.

Nepostojanje takvih stranaka, ali i institucija koje bi djelovale u pravcu afirmacije državnog i nacionalnog identiteta, tvrde mnogi, uzrokovano je nekritičkim i bespogovornim prihvatanjem vlastitih ograničenja koja nijesu dopuštala kritičko promišljanje vrijednosti kakve su građanska država, sekularizam, antifašizam (deklarativno, antifašista je i Putin).

Uz sve, važno je naglasiti da nijedan vid zagovaranja da se konačno na političkoj sceni Crne Gore pojavi stranka nacionalne, crnogorske orijentacije, nije motivisan animozitetom prema manje brojnim narodima u našoj državi. Naprotiv, ovakva ideja zasnovana je upravo na činjenici da su manjinski narodi uglavnom ostvarili svoja prava djelujući kroz nacionalne ili građanske stranke.

Identitet je temelj integrcija

Za reafirmaciju nacionalnog identiteta Crnogoraca, događaji poput onoga na Belvederu (koliko god sobom nosili opasnost po građanski mir) doimaju se kao putokaz. Nikada u novijoj istoriji, Crnogorci nijesu djelovali tako kompaktno, odlučni u namjeri da se suprotstave brutalnosti i bezobrazluku Crkve Srbije i njenih ovdašnjih skutonoša.

Pokušaji političkih krugova bliskih Crkvi i njima srodnih medija da DPS u tom periodu predstave kao ekstremističku, desničarsku stranku, bili su promašen projekat. Ipak, koliko god bio nedužan kada je u pitanju radikalizacija događaja poput Belvedera, DPS i ostatak crnogorskog bloka posljednjih godina nijesu pokazali namjeru da za identitetsko posrtanje, priznaju greške koje su sami pravili.

Oni se, uprkos teškim okolnostima, moraju suočiti sami sa sobom i prepoznati da danas plaćaju cijenu vlastitih propusta koje su generacije Crnogorca pravile u posljednja dva stoljeća, kao i s onima koje prave danas, a zajednički imenitelj im je – indiferentnost njihove elite spram etnonacionalnog identiteta. Čast izuzecima.

Kada bi, pak, Crnogorci kao nosioci nacionalnog i državnog identiteta, imali nacionalnu partiju, ona bi nesumnjivo dala doprinos da se naš identitet dovede na potrebnu političku i kulturnu ravan, kako bi moderna Crna Gora, tek kao nacionalno prepoznatljiva, uključivala u multinacionalne i multikulturalne tokove preko svog identiteta.

Naravno, svako bezglavo insistiranje na formiranju takve stranke ili pokreta, nosi sa sobom rizik da se sklizne u ekstremizam. Crnoj Gori nije potreban “Azov”, jer nije vojno napadnuta, ali joj je potrebno mnogo mudrosti, pameti i dostojanstva u odbrani vrijednosti na kojima je utemeljena.

Moć crnogorske kulture čija superiornost u odnosu na kulture susjeda traje dvije stotine godina, dovoljno je jaka da bude predvodnica u borbi za odbranu identiteta. Tu moć, mogli smo vidjeti u odlučnosti građana na Belvederu i nepokolebljivosti pred suzavcima, ali i činjenici da nijesmo klonuli duhom ni kada je crnogorska opcija loše prošla na izborima 2020. godine. Nju je potrebno artikulisati kroz snažne vladine i nevladine institucije i organizacije, učiniti je vidljivom na temeljima vlastite autentičnosti, ali i zanemariti olinjalu “političku korektnost”. Mnogi će reći da je vrijeme za buđenje autentičnog crnogorskog nacionalizma. Ne da bismo se takmičili sa ovdašnjim političkim Srbima, već da bi parirali njihovim zlim namjerama.

Jedino tako, crnogorski nacionalni identitet i njegove svetinje neće braniti intelektualna i politička elita čija ideološka opredjeljenja tretiraju identitetska pitanja kao lanjski snijeg.