PONAVLJAJU GREŠKE U CRNOJ GORI I REGIONU: Evropa ništa nije naučila iz egipatske lekcije

Piše: Balša Knežević

Zemlje Zapadnog Balkana kako se sada čini, osuđene su da budu vječiti kandidati za članstvo u Evropskoj uniji, i da stoje pred vratima ovog saveza dok se vrte u začaranom krugu birokratske agonije.

Crna Gora predstavlja najbolji primjer ove tvrdnje, jer već 15 godina, od kad je naša zemlja postala kandidat za članstvo u EU, slušamo isprazne fraze i floskule o tome kako smo predvodnici evropskih integracija. Ali čini se da je članstvo još uvijek daleko kao što je bilo u decembru 2010. godine kada je Crna Gora postala kandidat za pristupanje Uniji.

Najozbiljniju dijagnozu stanja u kojem se trenutno nalazi Evropska unija, kao i njen odnos prema zemljama Zapadnog Balkana, dao je nedavno bivši predsjednik Crne Gore Milo Đukanović.

Đukanović postavio adekvatnu dijagnozu

On je nedavno na Fakultetu političkih nauka u Sarajevu iznio niz naizgled oštrih kritičkih stavova kada je u pitanju sama EU, ali i njen odnos prema regionu. Istakao je da Evropa redovno ispoljava svoje zablude kad se radi o Balkanu, kao i da „ako EU želi da bude respektibilan faktor na globalnoj političkoj sceni, što je danas sve manje, onda mora zaokružiti proces integracije na cijelom našem kontinentu“. Poručio je, između ostalog, da je u Evropi „očigledna kriza vođstva“. Govoreći o regionu, poručio je da je „ZB danas dalje od Brisela nego prije 10 godina“.

Pogrešan pristup EU regionu

Iako Đukanovićeve ocjene djeluju veoma oštro, kada se sve okolnosti uzmu u obzir, ono sto je u Sarajevu poručio vezano za EU predstavlja najblažu kritiku usmjerenu na politiku Evrope prema regionu i posebno Crnoj Gori.

Nije riječ samo o odugovlačenju proširenja EU na region, koji se otegao do u nedogled, već je veoma problematičan sam pristup Evrope i generalno zapada prema unutrašnjim političkim prilikama na Zapadnom Balkanu. Upravo je uz podršku Evrope i Sjedinjenih Američkih Država(SAD) 2020. godine u Crnoj Gori došlo do promjene vlasti. EU je u Crnoj Gori 2020. podržala retrogradne snage koje su na vlast došle na krilima militantnog svetosavlja, klerofašizma i vjerskog fundamentalizma oličenog u Srpskoj pravoslavnoj crkvi (SPC) i njenim političkim ispostavama. Evropa i sad prećutno podržava iste te vladajuće strukture koje rade na velikosrpskom, fundamentalističkom projektu kao produžena ruka beogradske vlasti na čelu sa Aleksandrom Vučićem.

Evropske snage koje EU i zapad podržavaju u Crnoj Gori

Nemušto opravdanje EU i zapada kada su prije pet godina podržali velikodržavne, fundamentalističke snage u Crnoj Gori, svodilo se na to da je 30 godina vlasti DPS-a i Đukanovića suviše, pa su vođeni time zahtijevali promjene po svaku cijenu.

Niko ne spori da su političke promjene nužne, ali treba postaviti pitanje po koju cijenu. Jer „oslobodioci“ koji su na vlast došli nakon DPS-a i Đukanovića, ne da nijesu popravili sistemske probleme Crne Gore, već su ih samo pogoršali – nepotizam je podignut na još veći nivo, korupcija i kriminal i dalje su veoma zastupljeni u svakoj pori društva, pravosuđe je i dalje u najvećem dijelu nefunkcionalno i kompromitovano. Pored toga crnogorsko društvo je zaglavljeno u blatu vjerskog fundamentalizma i velikosrpskog klerofašizma, uz sve zastupljeniji trend revanšizma.

Egipatski model

Kuriozitet je što Crna Gora nije prvi primjer politike „smijeniti vlast po svaku cijenu“ koju zastupaju Evrope i zapad. Prije Crne Gore takvu strategiju zapad je forsirao i na Bliskom istoku. Oni su po svaku cijenu željeli da smijene egipatskog predsjednika Hosnija Mubaraka, koji je vladao Egiptom u periodu od 30 godina, prije nego što je bio primoran da odstupi 11. februara 2011. godine, nakon revolucije koja se odigrala 25. januara. Upravo je ta revolucija bila podržana od zapada koji je htio po svaku cijenu da svrgne čovjeka koji jeste važio za autokratu, ali su za vrijeme njegove vladavine Egipat i čitav region bili stabilni, uz koliko toliko uređeno društvo.

Mohamed Morsi i Hosni Mubarak – obojica neslavno završila

Zapad i Evropa su podržali smjenu Mubaraka kao što su u Crnoj Gori podržali „oslobodioce“. Isto kao što su u Crnoj Gori na vlast došle političke snage iza kojih su stajali velikosrpstvo i svetosavski fundamentalizam, tako su i na mjesto Mubaraka 2012. došli muslimanski fundamentalisti koji su Egipat uveli u mrak ekstremističke teokratije. Ono što su snage Muslimanskog bratstva na čelu sa predsjednikom Mohamedom Morsijem napravile je diglo kosu na glavi zapadnim liderima koji su se u tom momentu zapitali – što smo zaboga ovo uradili. Stoga je zapad požurio da pruži podršku generalu Abdel Fatah el-Sisiju koji je već u julu 2013. godine svrgnuo Morsija.

Međutim, iako su u Crnoj Gori sada na vlasti slične fundamentalističke snage, za razliku od Egipta, oni imaju podršku zapada i Evrope koja u svom političkom sljepilu, ulaže nade da oni mogu postati Evropejci.

Evopa ne dira Vučića

Za razliku od Crne Gore đe je zapad podržao dolazak velikosrpskih nacionalista i vjerskih fundamentalista na vlast samo da bi svrgnuli DPS i Đukanovića, u Srbiji sa Vučićem imaju drugačiji pristup. Protiv Vučićeve kriminogene i destabilizatorske vlasti, osim prozapadnih snaga u Srbiji, pobunile su se i frakcije koje zastupaju još radikalnije stavove nego trenutna SNS vlast kada je u pitanju velikosrpski nacionalizam i vjerski fundamentalizam.

Evropski favorit Aleksandar Vučić

Ali Evropa i zapad se, kada je u pitanju Srbija, drže stabilokratskog modela i podržavaju Vučića, autokratu ogrezlog u kriminal i korupciju koji predstavlja glavni izvor regionalne nestabilnosti, samo zato što je spreman da im ponudi čitavu Srbiju na tacni i potpiše ugovore za litijum, “Rafale”, odlaganje nuklearnog otpada, ispuni sve faktičke uslove za priznanje Kosova…

Za razliku od Vučića, Đukanović ni 2020. ni godinama prije toga nije „savijao kičmu“ pred zapadnim liderima, već je stavljao interese Crne Gore ispred svog opstanka na vlasti. To se pokazalo kao presudni faktor za njegovu smjenu koja je krenula u avgustu 2020. godine.

Nakon što sve ovo uzmemo u obzir nije ni čudo što EU stagnira, što je agenda proširenja maltene zaustavljena i što euroskepticizam u regionu stalno raste. Jer što očekivati ako vam se politika zasniva na onoj čuvenoj, ali neformalnoj, maksimi američke diplomatije koja se odnosi na lidere manjih geostrateški važnih zemalja – „on je kučkin sin, ali je naš kučkin sin“.