Simpatije EU prema korumpiranoj autokratiji – recept za jačanje euroskepticizma

Piše: Balša Knežević

Stabilokratija je za zapad izgleda postala omiljeni model državnog uređenja kada je u pitanju region zapadnog Balkana. Zapadne zemlje, odnosno njihove vladajuće strukture spremne su da zarad prividne regionalne stabilnosti tolerišu prakse kao što su korupcija, kriminal, represija, regionalna hegemonija…

Štaviše, u slučaju zapadnog Balkana stabilokratija je dostigla taj nivo kada se čini da će autokratski, kriminogeni režimi skloni regionalnoj destabilizatorskoj hegemoniji imati bezuslovnu podršku, samo uz uslov da ne pokrenu oružani sukob širih razmjera.

U prilog tome da je ovo državno uređenje zasnovano na trulim kompromisima i licemjerju, omiljeni model zapada za region govori i primjer Srbije, odnosno vladajućeg, autokratsko-kriminalnog, nacionalističkog režima na čelu sa Aleksandrom Vučićem.

Od Vašingtona do Brisela, zapad „voli“ Vučića

Srpski autokrata Vučić godinama je imao podršku američke diplomatske mreže predvođene bivšim amabasadorom u Beogradu Kristoferom Hilom i izaslanikom Vašingtona za region Gabijelom Eskobarom. Podrška Hila i Eskobara Aleksandru Vučiću bila je toliko izražena da su njih dvojica prije nego što su konačno povučeni, smatrani za „džepne“ diplomate spremne da bezuslovno podržavaju srpskog autokratu i pravdaju sva njegova nepočinstava, kako na domaćem tako i na regionalnom planu.

Kristofer Hil i Gabrijel Eskobar – godinama bili na usluzi Vučiću

Međutim, nije samo američka diplomatija naklonjena srpskom autokrati, jer ako je suditi po srdačnosti koja je prema Vučiću ovih dana ispoljena u Briselu, evropski zvaničnici i dalje čvrsto stoje uz srpskog vlastodršca. Sve u najboljem duhu stabilokratije koji je omiljen u Evropi.

I pored toga što već mjesecima ogorčeni građani Srbije predvođeni studentima organizuju proteste, koji su kulminirali 15. marta kada se u Beogradu okupilo nekoliko stotina hiljada ljudi, Vučić je početkom sedmice u Briselu srdačno dočekan. On je imao radnu večeru sa predsjednicom Evropske komisije Ursulom fon der Lejen i predsjednikom Evropskog savjeta Antoniom Koštom i pored upozorenja grupe europoslanika šefici EK da se tim sastankom šalje “štetan signal”.

Predsjednica Evropske komisije iznijela je nakon susreta nekoliko tipičnih fraza koje su se svodile na to da je „sastanak bio važan i da je budućnost Srbije u Evropskoj uniji“. Da bi umirila 32 europoslanika koji su joj poslali pismo upozorenja uoči sastanka sa Vučićem, Fon der Lajen je u objavi na mreži X makar donekle, kritikovala srpskog autokratu. Istina, ta kritika nije bila previše intenzivna i direktna i više je poslata iz formalnih razloga, da bi se umirili oni koji su nezadovoljni što se najviši evropski zvaničnici sastaju sa okorelim autokratom i to dok gotovo čitava Srbija mjesecima protestuje protiv njega.

Aleksandar Vučić i Ursula fon der Lajen: Evropa podržava kriminalni, destabilizatorski režim po principu trule stabilokratije

Vučić – evropski projekat

Blagonaklonost Evrope prema Vučiću nije od juče i njeni korijeni sežu prije više od decenije kada je EU otvoreno stala uz naprednjački režim i otpisala Demokratsku stranku i Borisa Tadića. EU je faktički priznala da je dovela Srpsku naprednu stranku (SNS) na vlast 2012. godine kada je Tomislav Nikolić na predsjedničkim izborima pobijedio Tadića.

Evropska unija je 20. maja 2012, tri sata prije zatvaranja birališta Nikoliću čestitala pobjedu na predsjedničkim izborima u Srbiji. Zajedničko saopštenje Evropske komisije i Evropskog savjeta u kojem se čestita na pobjedi Nikoliću, ali i “srpskom narodu” brzo je povučeno sa sajta. Bilo da se radilo o grubom propustu, ili o „namjernoj“ grešci, na osnovu ovog (ne)namjernog propusta, postalo je jasno ko je zapravo bio favorit Brisela 2012. godine.

Razlog zašto je Evropa tada digla ruke od Tadića je što on nije imao snage i hrabrosti da uradi ono što Brisel žarko želi već godinama – stabilizacija odnosa između Srbije i Kosova, odnosno zvanično priznanje kosovske državnosti od strane Beograda.

Evropski čelnici tada su računali da će Vučić zvanično priznati Kosovo, ali ni nakon 13 godina od toga nema ništa. Iako je Srbija 2013. godine potpisala Briselski sporazum, čime je trebalo da počne normalizacija odnosa između dvije države, sve se završilo na tome i daljih pomaka nije bilo. Vučić je nastavio da zavlači evropske zvaničnike, nije potpisao francusko-njemački sporazum o normalizaciji odnosa sa Kosovom, a 24. marta 2022. kazao je da Briselski sporazum „više ne postoji”.

Favoriti Evropske unije

Euroskepticizam u regionu će samo rasti

Iako je Vučić faktički već priznao Kosovo jer je napravio niz ključnih ustupaka kao što su pasoši, tablice, razoružavanje srpskih policajaca, zvanično priznanje Evropa nije dobila, a po svemu sudeći nikad ga neće ni dobiti.

Iako je jasno da će Vučić u svom stilu nastaviti da obmanjuje EU, dajući obećanja koja nikad neće ispuniti, Brisel nema snage da se odrekne srpskog autokrate. Čini se da je Fon der Lajen i tu blagu kritiku na mreži X uputila više pod pritiskom europoslanika, nego što je osjećala potrebu i dužnost da to uradi zbog kriminogenog, koruptivnog, nacionalističkog karaktera Vučićevog režima.

Sa druge strane EU ne podržava studente, ne podržava srpski narod koji se masovno digao protiv korumpiranog i represivnog režima, već šalje bljutave, demagoške poruke o tome kako „insistiraju na dijalogu“… I to dok Vučić angažuje batinaše i koristi zvučne topove protiv sopstvenog naroda.

Nakon višegodišnjih laži, korupcije, kriminala, regionalnih destabilizatorskih napora, masovnih višemjesečnih protesta, Vučić na sastanku sa evropskim liderima poručuje kako je SNS režim posvećen EU i njenim vrijednostima.

Građani Srbije ostavljeni na cjedilu od zapada koji podržava kriminalni Vučićev režim

Nije problem što Vučić otvoreno laže, to je način na koji funkcioniše već decenijama. Problem je što mu briselski zvaničnici i dalje vjeruju! Slična situacija je i u Crnoj Gori gdje zapad uporno podržava iste one političke snage koje su ili tijesno povezane sa Vučićem ili zastupaju istu nacionalističko-destabilizatorsku matricu prožetu koruptivnim elementom. Zbog svega navedenog ne treba da čudi što povjerenje građana Srbije u Evropsku uniju opada i što euroskepticizam u regionu raste.

Umjesto zastupanja stabilokratije, Evropa mora da počne da podržava zdrava društvena uređenja u regionu zasnovana na vladavini prava i dobrosusjedskim odnosima. Ukoliko EU to ne uradi i ukoliko ne promijeni svoju politiku širokog razumijevanja za autokratsko-kriminalne, destabilizatorske režime, trend rasta euroskepticizma će se nastaviti.