ĆEMOVSKO POLJE: Nezaštićeni raj za 42 ptičje i 1.153 biljne vrste – koji uništavamo

Kada kažemo “Ćemovsko polje”,  koja je asocijacija većine Podgoričana: deponija, pošumljavanje i nelegalna sječa, otpad… A mogle bi biti: ptice, hrast, vrbe, Cijevna…

Grad Podgorica i Plantaže uzele su najveći dio tog kraškog polja, ali preostali, manje ili više, netaknuti dio je površine oko 9 km^{2 .}

 Nekoliko tipova staništa se prepliću na njegovom neurbanizovanom dijelu, po Natura 2000 ekološkoj mreži EU to su: eumediteranski kserofilni travnjaci, istočno submediteranski suvi travnjaci, šume makedonskog hrasta, galerije bijele vrbe i topole i južne obalske galerije i šibljaci.

Dio Ćemovskog polja, prepoznato po diverzitetu ptica i prisustvu tzv. pseudo-stepskih vrsta, prepoznat je u Natura 2000 ekološkoj mreži kao važno stanište za orhideje.

“Literaturni podaci i naša istraživanja kroz dosadašnje projekte pokazuju prisustvo  ukupno 42 vrste, a zaštićene prema Annex-u I EU direktive o pticama su Melanocorypha calandra (velika ševa), Calandrella brachydactyla (kratkoprsta ševa), Anthus campestris (poljska trepteljka), Burhinus oedicnemus (noćni potrk), zatim migratorne Falco vespertinus (siva vjetruška),  Falco naumanni (stepska vjetruška),  Circus pygargus (eja livadarska), Circus aeroginosus (eja močvarica), Pernis apivorus (osičar) and Coracias garrulus (modrovrana)” pojašnjavaju za portal Luča iz NVO “Program za životnu sredinu”.

 Ćemovsko polje domaćin je i čak 1.153 biljne vrste, od kojih su 34 endemske za Balkansko poluostrvo, a 4 endemi teritorije bivše Jugoslavije.

Ovo područje je nominovano  za EU EMERALD ekološku mrežu u Crnoj Gori sa 3,58 km²; zvanično se preporučuje kao posebno zaštitno područje (SPA) za ptice za EU Natura 2000 ekološku mrežu u Crnoj Gori površine 9,26 km² i potencijalno će biti uključeno na listu Posebnih područja za zaštitu (SAC) za staništa u istoj mreži u Crnoj Gori.

Brojne vrste ptica, biljaka i drugog živog svijeta se nalaze na Listi zaštićenih vrsta Crne Gore. Važno je spomenuti i da se Ćemovsko polje na istoku graniči sa Spomenikom prirode kanjon Cijevne sa kojim je ekološki povezan.

EnvPro projektima “oživljava” pitanje Ćemovskog polja

U cilju zaštite Ćemovskog polja, NVO Program za životnu sredinu (EnvPro) sproveo je dva projekta.

“Jedan je finansiran od strane Fondacije Rufford i naziva je „Ćemovsko polje: bogatstvo pred našim očima“. Ovaj projekat je imao za cilj da razvije prvu procjenu biodiverziteta Ćemovskog polja, objedinjujući postojeće znanje i dodajući novo kroz sopstveno istraživanje, pružajući okosnicu za njegovu pravnu zaštitu i saradnju relevantnih zainteresovanih strana na njegovom očuvanju”, navode iz EnvPro.

Realizovali su i edukativne aktivnosti, proizveli album za sličice za djecu sa biljnim i životinjskim vrstama Ćemovskog polja koji će ubrzo biti distribuiran osnovnim školama, kreirali su video koji prikazuje ljepote ali i izazove ove oblasti, realizovali prstenovanje ptica – pilot aktivnost u ovom području, sproveli istraživačke aktivnosti uključujući volontere čiji će rezultati uskoro biti objedinjeni u pomenutu procjenu koja može služiti kao polazna tačka za donosioce odluka.

“Takođe, paralelno sa ovim projektom sproveli smo i projekat pod nazivom „Ćemovsko polje: osvajanje naklonosti lokalnog stanovništva“. Cilj projekta bio je stvaranje preduslova neophodnih za formalnu i pravnu zaštitu Ćemovskog polja. U sklopu ovog projekta   sproveli smo konzervacione mjere – čišćenje lokaliteta, postavljanje kućica za ptice, zatim edukativne – postavljanje čeke za posmatranje ptica i promocija koncepta ‘‘photo hide‘‘, ostvarili smo saradnju sa zainteresovanim stranama – intervijuisali stanovnike okoline projektne lokacije radi procjene njihovog viđenja ove oblasti.” kažu vrijedni članovi EnvPro, koji su radili u partnerstvu sa Glavim gradom pod ReLOad programom – Regionalni program za lokalnu demokratiju na Zapadnom Balkanu, koji sprovodi UNDP.

Najveća opasnost deponije i otpadne vode

Iz Programa za životnu sredinu navode da su najveće prijetnje gubitak i fregmentacija staništa.  Oni su izazvani, osim sukcesijom vegetacije, urbanizacijom i razvojem područja, takođe i brojnim ilegalnim deponijama. Ove deponije imaju višestruke negativne efekte, poput efekata na vodene ekosisteme usljed razgradnje otpada na otvorenim divljim deponijama i erozije kišom. Poslije decenija ilegalnog odlaganja otpada, zagađujući vazduh, podzemne vode i zemljište, izgrađena je legalna deponija sa šest sanitarnih kada sa po 480.000 m². Pored toga otpadne vode takođe predstavljaju problem u slivu rijeke Cijevne, jer njegovi stanovnici nisu priključeni na kanalizacionu mrežu, već imaju sopstvene septičke jame, a neki ilegalno izgrađeni ugostiteljski objekti često odlažu svoje otpadne vode u rijeku.

Životinjski otpad je takođe značajno pitanje, a njihov izvor je često Stočna pijaca.  Ostale prijetnje Ćemovskom polju i / ili njegovim vrstama su: paljenje otpada, eksploatacija šljunka iz korita rijeke i deponovanje na Ćemovskom polju, devastacija ili prekomjerna eksploatacija zasađene šume na Ćemovskom polju, proširenje putne mreže itd.

“Aktivnosti koje je sprovela EnvPro imaju za cilj da u nekoj mjeri skrenu pažnju javnosti i nadležnih institucija na izazove i prijetnje, koje će, ukoliko se nešto ne preduzme, dovesti do još veće devastacije Ćemovskog polja i ugroziti biodiverzitet oblasti, rijeku Cijevnu, stanovnike okoline” navode sagovornici Luče.

K.V.