REVIZIONISTI SVE GLASNIJI: Politička elita ne smije da se poigrava sa antifašističkim vrijednostima

Politička elita na vlasti ne smije da se poigrava sa antifašističkim vrijednostima koje baštini većina crnogorskih građana, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) istoričar Miloš Vukanović.

Naime, dvije trećine građana smatra da temeljne vrijednosti Crne Gore treba da budu antifašističke, 90 posto da treba da bude građanska država, a 70 posto i sekularna, rezultati su istraživanja agencije “Damar” o istorijskim događajima i njihovim vrijednostima, iz juna ove godine.

Vjerske zajednice ne treba da učestvuju u donošenju važnih društvenih odluka, stav je dvije trećine ispitanih građana.

U odgovoru na pitanje RSE da li je u Crnoj Gori antifašizam ugrožen, budući da su u vlasti i snage kojima je blizak četnički pokret a negiraju i neke od najtežih zločina počinjenih tokom ratnih devedesetih, Vukanović kaže da je neupitna većinska opredijeljenost za antifašizam, građansko i sekularno društvo.

“Iako u Crnoj Gori postoje izražene podjele po pitanju tumačenja određenih istorijskih događaja većina građana saglasna je da su to ključne vrijednosti. Zato pojedine strukture iz nove vlasti ne bi smjele, da zbog političkog oportunizma, odnosno borbe za glasače pribjegavaju opasnom pristupu relativizacije događaja iz Drugog svjetskog rata”, objašnjava Vukanović.

Među političkim subjektima koji su osvojili vlast na prošlogodišnjim parlamentarnim izborima u Crnoj Gori je i prosrpski Demokratski front (DF) čiji funkcioneri simpatišu četnički pokret iz Drugog svjetskog rata negirajući da su četnici bili saradnici okupatora.

Od 17. juna ove godine DF bojkotuje rad crnogorskog parlamenta zbog usvajanja Deklaracije o genocidu u Srebrenici, čemu se ta grupacija oštro protivila.

Šta anketirani misle o četničkom pokretu?

Kako za RSE kaže Vuk Čađenović metodolog agencije Damar, jedna petina crnogorskih građana i dalje baštini vrijednosti suprotne antifašizmu, ali je pogrešna percepcija u javnosti da je danas njihov broj veći:

“Gledajući medije, pogotovo u periodu nakon izbora, stekao bi se utisak da je njih više nego što ih zapravo ima a to je posljedica njihovog narativa i agresivne kampanje u medijima i na društvenim mrežama. Mislim da se stvara privid njihove veličine u odnosu na ono što je stvarno stanje i stvarno opredjeljenje većine građana Crne Gore”.

Ocjena Čađenovića se poklapa i sa dijelom istraživanja koji pokazuje da se građani o istorijskim događajima najviše informišu iz medija, uglavnom televizije i na društvenim mrežama, a tek onda iz udžbenika i stručne literature.

Čađenović i Vukanović

Podaci iz istraživanja pokazuju da preko polovine crnogorskih građana (53,7 posto) smatra da četnički pokret nije antifašistički, a gotovo dvije trećine (58 procenata) je protiv podizanja spomenika četnicima.

Trinaesti jul, koji je u periodu nekadašnje SFR (Socijalistička Federativna Republika) Jugoslavije obilježavan kao Dan ustanka crnogorskog naroda protiv fašizma( 1941.) trećina ispitanika smatra komunističkim, a 38 posto opštenarodnim ustankom.

Iako se 13. jul u savremenoj Crnoj Gori slavi kao Dan državnosti čak 21 posto ispitanika ne zna o istorijskom značaju tog datuma, što je, kako su ocijenili Vukanović i Čađenović zabrinjavajuće.

Njegoš i Tito najpopularniji

Dio istraživanja koji se odnosi na istorijske ličnosti pokazao je da većina građana smatra da je Petar II Petrović Njegoš, crnogorski pjesnik i vladar iz 19. vijeka, najznačajnija ličnost za istoriju Crne Gore, dok je na drugom mjestu Kralj Nikola, posljednji vladar nezavisne Crne Gore prije njenog prisajedinjena Srbiji, a nakon toga Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine.

Od ličnosti koje su bile akteri Drugog svjetskog rata, najveću ocjenu dobio je Josip Broz Tito, gotovo četiri od maksimalnih pet. To ga, kako su primijetili autori istraživanja stavlja na prvo mjesto po popularnosti i u odnosu na sve aktuelne političke lidere u Crnoj Gori, u okviru svih ispitivanja javnog mnjenja koja su do sada rađena. Tito je komunistički vođa iz vremena antifašističkog pokreta i poslijeratne Jugoslavije koji je umro 1981. godine.

Poslije Tita najpopularnija ličnost iz Drugog svjetskog rata je narodni heroj Ljubo Čupić, na trećem mjestu je prva posleratna ambasadorka Jugoslavije iz Crne Gore Stana Tomašević, a na petom Krsto Zrnov Popović, vođa crnogorskog nacionalističkog pokreta iz perioda između dva svjetska rata.

Na dnu skale nalaze se vođa četničkog pokreta Dragoljub Draža Mihajlović i četnički vojvoda Pavle Đurišić.

Dragoljub Mihailović, komandant nekadašnje Jugoslovenske vojske u otadžbini, bio je komandant četničkih formacija u toku Drugog svjetskog rata u Srbiji, koje su počinile brojne zločine zbog čega je osuđen na smrt.

Četnički vojvoda Pavle Đurišić je kao komandant četničkih jedinica u Crnoj Gori sarađivao sa italijanskim i njemačkim okupatorima, u borbi protiv partizana. Četnička jedinica pod njegovom komandom najveće zločine počinila je u regionu Sandžaka nad muslimanskim stanovništvom – od Foče preko Pljevalja do Bijelog Polja.

Obrazovanje kao indikator antifašizma

Istoričar Miloš Vukanović kaže da podrška antifašizmu kao temeljnoj vrijednosti raste sa porastom obrazovanje koje posjeduje pojedinac:

“Tako, 86 posto građana koji su fakultetski obrazovani smatra da temelje savremene Crne Gore treba da počiva na antifašizmu, nasuprot 60 posto onih koji imaju srednji stepen obrazovanja.”

Vukanović ističe da je formalno obrazovanje uticalo najviše na formiranje stavova građana, a da suštinska pitanja koliko znaju o istorijskim događajima pokazuju da veliki broj njih to ne zna.

Zabrinjava ga što značajan dio građana sumnja u istinitost onoga što su o istorijskim događajima učili tokom školovanja.

“Svega 21 posto istpitanika smatra da je tačno ono što su učili u školi dok 58 posto djelimično vjeruje u to. Dakle dvije trećine otprilike kaže da prihvata ono što su naučili o crnogorskoj istoriji ali sa određenom rezervom. Na to dodajte 10 posto onih koji se ne slažu sa onim što su učili u školi. Ovakva situacija zapravo najbolje ilustruje te naše oštre razlike i kontroverze o shvatanjima naše istorije“, kaže Vukanović.

Istraživanje agencije Damar o istorijskim događajima i vrijednostima rađeno je od 3. do 10. juna na uzorku od 1.007 građana.

Ispitivanjem su obuhvaćeni stari od 15 godina i više, a rađeno je povodom 80 godina od Trinaestojulskog ustanka.