LEGENDARNI STRIP: Crnac u “Taličnom Tomu”

Trebalo je da prođe čitavih 75 godina da bi u čuvenom stripu crnac konačno postao heroj. I to tik uz čovjeka bržeg od svoje sjenke, kauboja i neumornog borca za pravdu, Taličnog Toma. Pojavom crnca šerifa i neustrašivog junaka novo izdanje legendarnog stripa konačno ispravlja višedecenijsku nepravdu.

Prije nekoliko godina Žulijen Beržo, poznatiji po umjetničkom pseudonimu Žul bio je strip crtač koji je iza sebe imao hit seriju stripova, a onda je dobio ponudu koja se ne odbija – da predstavi svoju verziju stripa koji je odavno klasik – “Taličnog Toma”.

Priča o neustrašivom kauboju sa američkog divljeg zapada, Taličnom Tomu prvi put je ugledala svjetlost dana 1946. godine. Heroja “bržeg od senke, sa nadljudskim sposobnostima” stvorio je čuveni belgijski strip autor Moris. Samostalno je radio na Tomovim avanturama sve do 1957. godine, zapravo do desetog broja, kada rad na scenariju preuzima idejni tvorac “Asteriksa i Obeliksa”, Rene Gosini. Popularnost stripa samo je rasla, i odavno je prisutan u pop kulturi. Rađene su filmske adaptacije, pravljene animirane serije, video igrice…

“Talični Tom” je jedan od rijetkih strip serijala koji je za generacije i generacije bio neizostavni dio odrastanja svuda u svijetu. Pa, tako i u Francuskoj i ostalim frankofonim zemljama. Djeca su ne samo čitala, već upijala “Taličnog Toma”, uz “Tintina” i “Asteriksa “. U tim godinama priča “ulazi u mozak poput čekića u glavu i nikada više ne izađe”.

I dok je tragao za nečim novim što bi mogao da unese u kultni serijal, Žul je shvatio da postoji i jedan problem – odsustvo crnaca u “Taličnom Tomu”. Tokom više od sedam decenija i nebrojeno strip izdanja crni likovi su bili prisutni samo u jednom izdanju – “Going up the Mississippi”. A taj jedan jedini put kada su i bili prisutni u “Taličnom Tomu”, opet su dočarani kroz “tipično rasističku prizmu”, piše “Njujork tajms”.

Žul Foto

Nikada ranije o tome nisam razmišljao, ali onda sam počeo da se preispitujem”, kazao je strip crtač za njujorški dnevnik, dodavši da mu ni samom nije bilo jasno zašto je podsvjesno stalno izbjegavao neprijatnu temu.

I kao rezultat tog preispitivanja stiglo je izdanje “A Cowboy in High Cotton”, objavljeno krajem prošle godine u Francuskoj. Autorov strip je sada preveden i na engleski, a njegov cilj bio je da ispriča priču o “Taličnom Tomu” i oslobođenim robovima na plantaži u Luizijani. Čitavu priču postavio je tako i grafički je dočarao da praktično preispituje ulogu kauboja heroja, a konačno daje i drugačije viđenje crnaca – u antirastističkom kontekstu. I po prvi put u stripu prisutan je heroj koji je crnac.

“Ono što je različito u ovom `Taličnom Tomu` i što ga čini tako moćnim jeste to što ruši stereotipe iz klasičnih strip izdanja. Crnci su do sada prezentovani u istom klišeu. Ali, vremena su se promijenila a i u `Taličnom Tomu` se stvari konačno mijenjaju”, reči su Danijela Kuvrera, belgijskog novinara i stručnjaka za stripove.

Ako se neko dotakne jednog klasika i nečega što je mnogima urezano u sjećanje, to je veliki izazov i vrlo težak zadatak. Međutim, Žul se rado prihvatio izazova. I novo izdanje pušteno je u prodaju u trenutku kada je u Francuskoj vladala užarena debata o rasnoj netrpeljivosti, policijskoj brutalnosti, pa i kolonijalizmu. I autorov pokušaj da dekolonizuje “Taličnog Toma” izazvao je burne reakcije.

Tako je primjera radi, magazin desničarske orjentacije “L` Incorrect” iznio stav da novo strip izdanje “prostituiše usamljenog kauboja”, navevši da je “jedna od glavnih figura francusko-belgijskog stripa i dječije imaginacije” pretvorena u “ličnost navodne progresivne doktrine, poput Netfliksove serije”. Magazin je ustvrdio i da su bijelci u stripu “groteskno ružni”, i prikazani kao “zaglupljeni i bezobrazni”.

Međutim, uprkos nekim osudama, strip izdanje je uglavnom dobilo dobre kritike. Takođe, bilo je među najprodavanijim izdanjima ovog žanra u 2020, iako je izašlo krajem godine. Prodato je u tiražu od gotovo pola miliona primjeraka, a neki uticajni Francuzi afričkog porijekla ovo novo izdanje okarakterisali su kao “značajan kulturni preokret”.

Tako je za Žana-Paskala Zadija, filmskog reditelja čiji su roditelji emigrirali u Francusku iz Obale Slonovače, ovaj strip znak da se Francuska “polako mijenja u dobrom pravcu”: