ADŽIĆ: Temeljni ugovor je okupatorski i sva kulturno-istorijska baština Crne Gore bi pripala SPC

Potpisivanje Temeljnog ugovora između Crne Gore i Srpske pravoslavne crkve obavijeno je velom tajni. Pored premijera Zdravka Krivokapića i patrijarha srpskog Porfirija, taj dokument do sada niko nije vidio, čak ni stranke koje čine vladajuću koaliciju. Kako je najavljeno, Temeljni ugovor će umjesto sa Mitropolijom crnogorsko-primorskom, kako je zahtijevao pokojni mitropolit Amfilohije, biti potpisan sa patrijarhom srpskim Porfirijem.

Magistar, pravnik i istoričar, doktorant istorijskih nauka Novak Adžić smatra da se ugovor sa Srpskom pravoslavnom crkvom ne bi smio potpisati, jer predstavlja ozvaničenje svih odluka Podgoričke skupštine i SPC dovodi u monopolski položaj u Crnoj Gori u odnosu na Crnogorsku pravoslavnu crkvu. Pored toga, taj ugovor je okupatorski, i sva kulturno-istorijska baština Crne Gore bi pripala SPC, sa sjedištem u Beogradu.

Gradski portal: Kako vidite pokušaj aktuelne vlasti da stavi u pravni okvir Srpsku pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori?

Adžić: Crnogorska javnost, naučni i stručni krugovi, ne znaju sadržinu teksta tog ugovora. Niko ne zna što piše u tajno pripremanom dokumentu, koji priprema vrh aktuelne vlasti, na čelu sa premijerom Krivokapićem, i aktuelnim ministrom pravde, ljudskih i manjinskih prava Vladimirom Leposavićem. Ne znam što piše u tom ugovoru, ali znam što su istorijske i pravne činjenice.

Gradski portal: Šta nam sugerišu istorijske činjenice?

Adžić: Na osnovu istorijskih, nepobitnih dokumenata, konstatujem da je SPC u Crnoj Gori ustanovljena nakon bespravnog, neustavnog i nelegitimnog ukidanja samostalne crnogorske države 1918. godine. Crnogorski dvor i vlada u egzilu nikada nijesu dali saglasnost da se izvrši čin ujedinjenja do tada ustavno i zakonski definisane vjekovima autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve sa SPC. Naprotiv, tome su se izričito suprotstavili. Nakon što nam je bespravno uništena flagrantnim međunarodnim zločinom 1918. godine, CPC je ukinuta 1920. godine, na temelju odluka Podgoričke skupštine i to na nekanonski način. Prvi put je SPC u Crnoj Gori uvedena 1920. godine, nakon dekreta kojim je regent Aleksandar Karađorđević ustanovio jedinstvenu SPC na prostoru kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Sa stanovišta državnog i kanonskog prava, Mitropolija crnogorsko-primorska SPC ne postoji do 1929. godine, sve dok vlada kraljevine Jugoslavije nije donijela zakon o SPC. Tek tada je ustanovljena Mitropolija crnogorsko-primorska SPC, kao njena eparhija na prostoru tadašnje  Zetske banovine, budući da je Crna Gora bila ukinuta. Dvije godine kasnije, 1931. godine, donijet je Ustav SPC, koji je to stanje i sa stanovišta srpske crkve ozakonio u pogledu njenog ustrojstva. Ustav SPC iz 1931. godine doživio je promjene i dopune 1957, a zatim i 1985. godine.

Gradski portal: To znači da Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori nema viševjekovni kontinuitet, na koji se njeni predstavnici pozivaju i na čemu zasnivaju svoje pravo nad duhovnošću Crne Gore?

Adžić: SPC je uzurpatorska i okupatorska institucija, nasilno uvedena nakon aneksije Crne Gore 1918. godine, i nema govora o njenom viševjekovnom istorijskom kontinuitetu u Crnoj Gori. Zaključivanje Temeljnog ugovora sa SPC bilo bi s jedne strane akt legalizacije ne samo pakta sa okupatorom nego legalizacije nasilne aneksije i okupacije Crne Gore sprovedene 1918. godine. Zato sam izričito protiv zaključivanja Temeljnog ugovora sa SPC, jer je ona strana, importovana institucija u Crnoj Gori, uvedena faktički 1920. godine, a formalno 1929. godine, kada je već nestala Crna Gora. Očigledno da će aktuelna vlada taj posao završiti uz punu saglasnost njenih konstituenata, koji ili ne znaju ništa o istorijskim činjenicama, ili svjesno obmanjuju crnogorsku javnost.

Gradski portal: Smatrate da ne bi trebalo potpisivati ugovor sa SPC, bez obzira na njegovu sadržinu, jer će služiti kao potvrda Podgoričke skupštine?

Adžić: Bez obzira na to što nemam tekst ugovora koji se najavljuje, mislim da to ne bi trebalo uraditi. Očigledno je, međutim, da će ova vlada uraditi zamišljeno, i time nanijeti dalekosežnu štetu Crnoj Gori, legalizujući akt okupacije i aneksije Crne Gore iz 1918. godine. Najzad, ovim će se indirektno derogirati odluke crnogorskog parlamenta od prije nekoliko godina, kojima su poništene odluke Podgoričke skupštine.

Gradski portal: Šta međunarodno pravo kaže o ovakvom ugovoru, budući da ga Crna Gora potpisuje sa organizacijom druge države?

Adžić: Sa stanovišta međunarodnog prava, zaključivanje ovog ugovora trebalo bi da ima međudržavni karakter. Međutim, SPC nije isto što i Vatikan, odnosno Sveta stolica, sa kojom je Crna Gora ranije zaključila punopravno ugovor i na taj način regulisala status, odnosno položaj Katoličke crkve u Crnoj Gori. Vatikan je subjekt međunarodnog prava, istovremeno duhovna i svjetovna država. SPC to nije; ona nije subjekt međunarodnog prava, ona je institucija koja djeluje u Srbiji. Njene eparhije u Crnoj Gori – Mitropolija crnogorsko-primorska, Budimljansko-nikšićka i druge, nemaju autonomno pravo, jer je MCP po Ustavu i zakonu SPC, odnosno Srpske patrijaršije, sa sjedištem u Beogradu, sastavni dio jedinstvenog bića SPC. Ova izdajnička, kleronacionalistička, crkvenjačka i Beogradu potčinjena vlada očito će potpisati Temeljni ugovor sa SPC, čime će se dodatno osnažiti novousvojeni Zakon o slobodi vjeroispovijesti. Cjelokupna istorija Crne Gore, kulturno-istorijsko nasljeđe predaće se u vlasništvo Beogradu, i SPC će postati titular prava svojine nad kulturno-istorijskom baštinom Crne Gore, crnogorskog naroda i građana, što je stekla u građanskom i stvarnom pravu: silom, prevarom i uzurpacijom ovlašćenja, odnosno načinom res occupandi, to jest okupacijom.

Gradski portal: Da li to znači da je potpuno nevažno ko potpisuje ugovor u ime Srpske pravoslavne crkve?

Adžić: Sa stanovišta Crne Gore potpuno je nevažno da li će ugovor biti potpisan sa aktuelnim patrijarhom SPC Porfirijem ili sa predstavnicima MCP ili eparhije Budimljansko-nikšićke. Potpisivanjem ugovora, SPC potvrđuje činjenicu da je pobijedila kleronacionalistička politika i da je Vlada Crne Gore pristala na duhovnu i istorijsku okupaciju Crne Gore i svog nasljeđa, te zaključuje ugovor sa okupacionom institucijom ustanovljenom nakon 1918. godine. Razumijem što je bilo 2006. godine, razumijem da je internim aktima SPC ustanovljen Episkopski savjet i da je tada trebalo da se zove Pravoslavna crkva u Crnoj Gori. Suštinski, to je potpuno nevažno, jer MCP, koliko god bila autonomna, zbog djelovanja njenog pokojnog mitropolita, prvojerarha Amfilohija Radovića, nije bila suverena u odlučivanju, već je morala dobiti saglasnost od samog centra patrijaršije i njenih organa u Beogradu, od samog patrijarha, Svetog arhijerejskog sinoda, Svetog arhijerejskog sabora i drugih, kao sastavnih djelova velikosrpske institucije koja želi da asimiluje crnogorski narod.

Gradski portal: Gojko Perović je za Gradski portal kazao da je po njegovom mišljenju legitimno da se ugovor potpiše sa Beogradom.

Adžić: Jasno je da Aleksandar Vučić preko patrijarha Porfirija želi da uspostavi političku, ideološku i drugu nacionalnu kontrolu nad Crnom Gorom i da želi da natjera ovu slabašnu i jadnu Vladu Crne Gore, na čelu sa Zdravkom Krivokapićem, da zaključi ugovor sa SPC, čije je sjedište u Beogradu. Naravno, sve to nauštrb istorije Crne Gore i njenih vitalnih državnih i nacionalnih interesa. Nemam ništa protiv postojanja SPC u Crnoj Gori, naprotiv. Ipak, ona mora ispuniti fundamentalne uslove: da bude registrovana u Crnoj Gori, da postane dio pravnog poretka u Crnoj Gori. Međutim, ona niti je jedno, niti drugo.

Gradski portal: Šta je?

Adžić: To je institucija koja nikada nije priznala postojanje nezavisne Crne Gore, crnogorske nacije i crnogorskog identiteta, već permanentno radi u funkciji asimilacije Crnogoraca. Jasno je da je to akt kojim oni žele da nametnu uvezenu, stranu, okupaciono-uzurpatorsku instituciju i uvedu je u Crnu Goru  kao punopravni subjekt, kršeći sva načela međunarodnog i kanonskog prava.

Gradski portal: Da li Crna Gora ima mogućnost da se u pravnom procesu odbrani od ovakve zamisli njene vlade?

Adžić: To je kompleksno pitanje. Nakon što su ministar pravde Leposavić i aktuelna vlada, uz podršku Dritana Abazovića, omogućili da se usvoji novi zakon o slobodi vjeroispovijesti, čime se etablira njen monopolistički položaj u Crnoj Gori, legalizuje stanje okupacije, SPC se sada  uvodi u pravno-politički poredak, u institucionalni poredak i društveni sistem Crne Gore kao legalna i legitimna institucija. Istorijski, pravno, čak i politički je neprihvatljivo. Trebalo bi pitati aktuelnu vladu hoće li i kada namjerava zaključiti ugovor i sa Crnogorskom pravoslavnom crkvom. I što ćemo sa hiljadama crnogorskih vjernika i poštovalaca crnogorske crkve koji ne pripadaju SPC? Što ćemo sa njihovim fundamentalnim pravima koja se tiču člana 9 Evropske konvencije o ljudskim pravima i slobodama, a koji se odnose na slobodu vjeroispovijesti i savjesti? Ovo je još jedan akt diskriminacije. Kvislinška vlada Crne Gore će uraditi posao koji će biti protiv Crne Gore i njenih fundamentalnih vitalnih državnih i nacionalnih interesa.

Gradski portal: Namjera premijera Crne Gore je da SPC dobije monopolski položaj, nauštrb CPC i Crnogoraca, da li to hoćete da kažete?

Adžić: Naravno, budućeg mitropolita MCP SPC neće birati vjernici u Crnoj Gori, nego će ga birati Sinod i Sabor SPC u Beogradu. Ponavljam, ako bi se zaključio taj ugovor, a to je očigledna namjera aktuelne Vlade Crne Gore, bila bi to legalizacija okupacije i uzurpacije i uspostavljanje monopolističkog, privilegovanog položaja u odnosu na pravoslavne vjernike CPC i negiranje fundamentalnih prava onih građana koji su vjernici ili poštovaoci crkve, a koji ne pripadaju SPC. Njihov je cilj da SPC u Crnoj Gori bude pokrivena međunarodnim ugovorom, što će i biti ako ga potpiše Porfirije. On ima pravo na to po Ustavu SPC, MCP nema pravo da to uradi. To bi onda bila buduća međunarodna obaveza Crne Gore, čime SPC ostvaruje svoj cilj: da se prizna njena okupacija kao redovno pravno stanje.