BBC: Kako je Porodica Soprano postala revolucionarna serija

 Dejvid Čejs je želio da bude avangardni evropski filmadžija, novi Felini, ili makar američki autorski režiser sedamdesetih, novi Skorseze.

Umjesto, toga, tokom čitavih sedamdesetih, osamdesetih i devedesetih godina 20. vijeka, dirinčio je po televizijskim epizodnim rudnicima na serijama kao što su Rokfordovi dosijei i Život na sjeveru.

Prezirao je taj medij, ali činilo se da mu ne polazi za rukom da se prebaci na snimanje filmova. Kad mu se javila ideja za scenario za Porodicu Soprano – šef mafije ide na terapiju da bi izašao na kraj sa dominantnom majkom – želio je da to bude film.

Zaplet je trebalo da se vrti oko prigradskog gangstera iz Nju Džersija Tonija Soprana i komplikovanih odnosa između njegovog profesionalnog života i porodice, kao sina, muža i oca.

Ponekad će biti osjećajan, ponekad brutalan, vrlo savremena verzija mafijaških filmova kao što su Dobri momci i Kum.
Nemoguće je dovoljno naglasiti uticaj Porodice Soprano na televiziju širom planete.

Ali Čejsov menadžer je insistirao da uzme u razmatranje televiziju, pogotovo HBO, koji se još nije pretvorio u globalnu moćnu kuću kakvu poznajemo danas, piše BBC.

U ono vrijeme, krajem devedesetih, HBO je bio kablovska mreža sa pretplatom poznata po puštanju filmova, boks mečeva i kultnog šoua Larija Sandersa. Uprava mreže je željela probojni, kvalitetni televizijski program – upravo onakav kakve je filmove Čejs sanjao da snima.

Hvalospjevi kraj aparata za vodu

Kada je Porodica Soprano premijerno emitovana na ovoj mreži, 10. januara 1999. godine, kritičari su kolektivno pali u trans.

HBO je privukao rekordnu publiku i uživao u talasu hvalospjeva u štampi i zažarene priče kraj aparata za vodu. Trebalo je da prođe svega nekoliko mjeseci da evropske zemlje počnu da kupuju prava za emitovanje serije. Samo je italijanska publika – možda ironično, možda razumljivo – bila suzdržana povodom serije sa neurotičnim italo-američkim gangsterom u glavnoj ulozi.

Danas, 22 godine poslije američke premijere ove serije, nemoguće je dovoljno naglasiti uticaj Porodice Soprano na televiziju širom planete.

Iako je HBO-ova epska Igra prijestola u međuvremenu oborila njen rekord u gledanosti, Porodica Soprano je prokrčila put za filmski raspon ove serije, masovni budžet i svjetsku popularnost.

Može se reći da je svaka serija koja je imala premijeru poslije nje na neki način nosila njen znak: zapleti su momentalno postali mračniji, heroji su momentalno postali anti-heroji, ulozi su momentalno postali viši.

Čak su i komedije usvojile neke od njenih karakteristika, uključujući duboko falične glavne likove i izuvijane, krajnje serijalizovane linije zapleta. Ovaj domino efekat počeo je od istinske majstorije Porodice Soprano i legendarnih rola Džejmsa Gandolfinija kao Tonija i Edi Falko kao njegove žene Karmele, između ostalih.

Ali televizijski pejzaž onog vremena i promjenljiva tehnologija u ogromnoj mjeri su pojačali taj efekat.

Porodica Soprano bila je Veliki prasak naše ere vrhunske televizije

Bila je to prava serija na pravom mjestu u pravo vrijeme. Kad je prvi put emitovana Porodica Soprano, nije ličila ni na šta ikad viđeno na televiziji. TV hitovi su bili Prijatelji, Dodir anđela, Frejžer i Svi vole Rejmonda.

Bolnička serija ER – Urgentni centar, u kojoj se pojavio i tada ne toliko poznati Džordž Kluni – bila je zlatni standard za drame, revolucionarna u upotrebi dokumentarističkih uglova kamere i relativno realističnog pripovijedanja, oslobođena uredno zaokruženih krajeva po kojima je televizija bila poznata.

Porodica Soprano je uništila ER-ovu tapiju na to kako jedna cijenjena serija treba da izgleda. Saga o Toniju bila je suptilna studija karaktera i traktat o modernom maskulinitetu, ispričana sa romanesknim detaljima i književnim metaforama, naglašena povremenim naletima brutalnog nasilja i urnebesnog humora.

To, međutim, ne bi funkcionisalo prije 1999. godine.

U to vrijeme, kablovska televizija je počela da bude standardnija u američkim domovima, a kablovske mreže su stoga počinjale da istražuju stvaranje originalnog sadržaja da bi ispunile programske šeme prepune sindikalizovanih repriza i filmova.

Sa iznajmljivanjem videa koje se otelo kontroli, mreži sa pretplatom poput HBO-a posebno je bio potreban način da privuče gledaoce nečim jedinstvenim i vrednim plaćanja.

Jedini način da se to postigne bio je sa serijom koja bi im pružila nešto što ljudi ne mogu da dobiju na tradicionalnim emiterskim mrežama: seriju koja je izgledala kao film, sa elementima klasifikacije R kao što su golotinja, psovanje i nasilje.

Univerzum Porodice Soprano je to prirodno pružao; da je serija završila na nekoj od tradicionalnih američkih mreža, koje moraju da se pridržavaju standarda Federalne komisije za komunikacije, djelovala bi smiješno pročišćeno.

Njen kapacitet da šokira naveo je ljude da pričaju o njoj, što je navelo one koji su čuli hvalospjeve o Porodici Soprano kraj aparata za vodu na poslu da trče kući i pretplate se na HBO da bi vidjeli oko čega se digla tolika prašina.

Seks i grad su HBO-u podarili glamur, ali mu je Porodica Soprano podarila ozbiljnost

Porodica Soprano je postavila obrazac za životni ciklus velike TV serije u narednih 20 godina. Serija dobija dobre kritike, a onda se gledaoci uključe da bi postali dio te diskusije.

Tako postaje fenomen, svaki njen detalj se opsesivno analizira na internetu, u analizi za analizom, razgovor koji nikad ne mora da zamre u eri bindžovanog striminga.

I svaka kablovska mreža, plaćena ili osnovna, naučila je jednu lekciju koja će uticaj Porodice Soprano učiniti vječnim: ukoliko načinite kritički prihvaćenu seriju sa komplikovanim likovima i skupom produkcijom, gledaoci će doći – a prava serija može da izgradi imidž mreže od nule.

Prljava značka, Svemirska krstarica Galaktika, Čista hemija, Sinovi anarhije i Momci iz Medisona – sve ove serije su donijele svojim osnovnim kablovskim mrežama novonastalo poštovanje.

Ovaj model preselio se pravo u eru striminga: Narandžasta je nova crna je izgradila Netfliks, Transparent Amazon, a Sluškinjina priča Hulu.

Porodica Soprano je bila temelj na kojem je HBO postao kulturološka sila. Seks i grad su imali premijeru na HBO-u šest mjeseci ranije, prokrčivši put ženama na televiziji i u komediji, postavši uticajna fabrika trendova.

Ali usredsređenost te serije na žene i njen neozbiljni ton spriječili su je da stekne poštovanje koje je Porodica Soprano momentalno osvojila na osnovu vlastitih kvaliteta.

Seks i grad su podarili HBO-u glamur, ali mu je Porodica Soprano podarili ozbiljnost.

Mreža je postala sinonim za kvalitetnu dramu, žig odobrenja kvalitetne TV serije. HBO-ov učinak narednih decenija nije bio savršen, ali je zato impresivan: Žica, Dva metra pod zemljom, Dedvud, Igra prestola, Nevine laži, Nesigurna.

Ovaj uticaj osjetio se i širom svijeta, a model Porodice Soprano postao je de fakto standard za kvalitetnu televiziju.

Danska politička drama Borgen, britanska distopijska antologija Crno ogledalo i australijska ženska zatvorska drama Ventvort neke su od mnogih koje su pošle umjetničkim stopama Porodice Soprano.

Vjerovatno ćemo raspravljati o tome da li je Toni mrtav i narednih decenija. Ali jedna stvar je sigurna: nasljeđe Porodice Soprano na televiziji živjeće još mnogo duže od toga.