REVIZIJA ISTORIJE: Srbija ambasadorku iz Crne Gore Stanu Tomašević proglasila svojom diplomatkinjom

Ministarstvo inostranih poslova Srbije je ambasadorku iz Crne Gore Stanu Tomašević proglasilo kao srpsku diplomatkinju!

To je objavljeno juče na zvaničnom Twitter nalogu Ministarstva inostranih poslova Srbije.

#serbdiplohistory testifies we were among pioneers of #genderequality?. Stana Tomašević, Ambassador of Yugoslavia to Norway in 1963, the first woman Ambassador in the capital of ?? and the first lady Ambassador in the history of ?? and Yugoslav #diplomacy. #GenerationEquality pic.twitter.com/T2IfYe4Bk9

— MFA Serbia (@MFASerbia) January 13, 2021

Nakon ove objave korisnici Twittera su pisali da Stana Tomašević nije bila ambasadorka Srbije, već SFRJ, da je rođena Baranka i crnogorska partizanka.

Stana Tomašević je bila crnogorska partizanka, učesnica Narodnooslobodilačke borbe, politički komesar, a nakon rata društveno-politička radnica Crne Gore i Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i prva žena ambasador SFRJ.

Rođena je 28. aprila 1921. godine u Baru. Njen otac Petar Tomašević bio službenik, pa se zbog očeve česte promejne službe, školovala u različitim mjestima. Godine 1929. njena porodica se kolonizovala na Kosovu i Metohiji. Učiteljsku školu je pohađala u Kosovskoj Mitrovici, Cetinju i Sarajevu, a od avgusta 1940. godine je radila kao učiteljica u selu Vrulja, kod Pljevalja, gdje je zatekao početak Drugog svjetskog rata.

Nakon okupacija Jugoslavije, 1941. godine zajedno sa bratom Dušanom se uključila u Narodnooslobodilački pokret (NOP), a nakon izbijanja ustanka u Crnoj Gori jula 1941. godine je primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Borila se najprije u partizanskom bataljonu „Jovan Tomašević”, a potom u Četvrtoj proleterskoj crnogorskoj udarnoj brigadi. Bila je jedna od prvih žena-boraca koje su se nalazile na funkciji političkog komesara, a kasnije se nalazila na drugim političkim funkcijama – člana Biroa Mjesnog komiteta KPJ za Cetinje, člana Sreskog komiteta KPJ za Boku Kotorsku, člana Politiodela brigade, sekretara Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Crnu Goru i člana Biroa Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru. Aktivno je radila na organizovanju omladine i njenom uključivanju u Narodnooslobodilačku borbu, kao i na organizovanju Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije (USOAJ).

Bila je vijećnik Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) i delegat na Drugom kongresu USAOJ-a, maja 1944. godine u Drvaru, kada je otvorila ovaj Kongres. Tokom boravka u oslobođenom Drvaru, koji je tada bio centar oslobođene teritorije Jugoslavije, Stana je bila pozvana na prijem u Štab britanske vojne misije pri NOVJ, koji je organizovao Randolf Čerčil, sin britanskog premijera Vinstona Čerčila. Tada je fotografisao britanski ratni fotograf Džon Talbot i njena fotografija se pojavila u inostranoj štampi, pa je Stana brzo postala jedan od simbola jugoslovenskog partizanskog antifašizma. Njene fotografije pojavile su se u sovjetskoj štampi, pa čak i u meksičkoj. Fotografija sa Staninim likom nalazila se na letku s pozivom omladini Evrope da slijedi primjer omladine Jugoslavije, koji su engleski avioni bacali iznad okupiranih zemlja. Ovaj letak inspirisao je norveškog slikara Arnea Taraldsena da na osnovu njenog lika napravi propagandni antifašistički letak norveškog pokreta otpora.

Završetak rata je dočekala u Beogradu. Bila je bolesna i iscrpljena pa je izvjesno vrijeme provela na bolničkom liječenju. Tada joj je, greškom nedovoljno osposobljenog medicinskog osoblja, transfuzijom data krv zaraženog davaoca, što je izazvalo teško oboljenje, od čijih će komplikacije kasnije dobiti rak jetre, od koga je i umrla u 60 godini života.

Nakon ozdravljenja bila je član Biroa Centralnog komiteta Saveza komunističke omladine Jugoslavije i potom Narodne omladine Jugoslavije. Godine 1954. je u Beogradu je završila Filozofski fakultet, nakon čega je obavljala brojne važne društveno-političke funkcije. Od 1949. do 1958. godine je bila načelnica za školstvo u Agitpropu Centralnog komitetu KPJ, a od 1958. do 1963. godine je bila pomoćnik Saveznog sekretara za rad i radne odnose Mome Markovića.

Godine 1963. na predlog predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita prešla je u diplomatsku službu i postala je ambasador SFRJ u Norveškoj. Stana je tada postala prva žena ambasador u istoriji jugoslovenske diplomatije. Do 1967. godine se nalazila na službi u Norveškoj i Islandu, a nakon povratka u zemlju bila je birana za narodnog poslanika Savezne skupštine i bila je predsjednica Odbora za spoljnu politiku Vijeća naroda.

Pošto je tokom službe u Oslu, Stana stekla veliki broj prijatelja i postigla zavidan ugled, 1973. godine je bila jedna od glavnih ličnosti koja je vodila kampanju da Tito odbije Nobelovu nagradu za mir. Od 1974. do 1978. godine je bila na dužnosti ambasadora u Danskoj. Po povratku u Jugoslaviju nalazila se na funkciji predsjednika Saveznog vijeća Skupštine SFRJ. Bila je birana za člana Centralnog komiteta Saveza komunista Crne Gore, a nalazila se i na funkciji predsjednika Komisije za nejgovanje revolucionarnih tradicija Saveznog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije.

Umrla je u ljeto 1983. godine u Beogradu i sahranjena je u Aleji narodnih heroja na beogradskom Novom groblju.

Čitava njena porodica je učestvovala u Narodnooslobodilačkom ratu, a brata Duška su ubili četnici. Njen brat Nebojša Bato Tomašević (1929–2017), bio je diplomata i publicista. Bila je udata za norveškog reditelja Eugena Arnesena, koji je preminuo 1969. godine.