PRELIMINARNI PODACI MINISTARSTVA: Dug države prvi put u padu od nezavisnosti

Prema preliminarnim podacima MFSS, državni dug (bez depozita) na kraju avgusta ove godine je bio 4,05 milijardi eura, odnosno, 87,37 odsto BDP-a. Ekonomski analitičar Predrag Drecun kaže da zbog postojećeg duga države nije ugrožena održivost javnih finansija, ali da trenutno stanje može da se naruši bilo kojim negativnim spoljnim uticajem, dok Centralna banka odbija da saopšti svoje prognoze o zaduženju države

Prema preliminarnim podacima Ministarstva finansija i socijalnog staranja državni dug (bez depozita) na kraju avgusta ove godine je bio 4,05 milijardi eura, odnosno, 87,37 odsto bruto-domaćeg proizvoda (BDP-a), a ministarstvo procjenjuje da će dug u narednom periodu u apsolutnom iznosu i dalje padati, kao i njegovo učešće u BDP-u.

Ovo je prvi put da je zaduženje države u nominalnom padu od nezavisnosti 2006. godine.

Ekonomski analitičar Predrag Drecun za “Vijesti” kaže da zbog postojećeg zaduženja države nije ugrožena održivost javnih finansija, ali da trenutno stanje može da se naruši vrlo lako, bilo kojim negativnim spoljnim uticajem, dok Centralna banka (CBCG) odbija da saopšti svoje prognoze o trenutnom zaduženju države.

”S obzirom da preliminarne procjene pokazuju da imamo znatno veći rast BDP-a od projektovanog za 2021. godinu (sadašnja procjena na oko 13 odsto), a tek predstoje podaci za treći i četvrti kvartal ove godine, izvjesno je da će se ostvariti i značajno bolji rezultat u smanjenju duga države”, tvrde za “Vijesti” u Ministarstvu finansija i socijalnog staranja, kojim rukovodi ministar Milojko Spajić.

Prema preliminarnim podacima spoljni dug iznosi 3,62 milijarde (78,21 odsto BDP-a), dok unutrašnji dug iznosi oko 424,55 miliona (9,16 odsto BDP-a). Ukupni državni dug sa depozitima na kraju avgusta ove godine iznosi 3,5 milijarde, odnosno 76,08 odsto BDP-a.

Ćutanje Centralne banke

Iz Ministarstva kažu da je smanjenje duga u apsolutnom iznosu zasnovano na njegovoj redovnoj otplati i činjenici da, zbog uspješne realizacije emisije euroobveznica na kraju 2020. godine nije bilo potrebe za dodatnim zaduživanjem za finansiranje budžetskih potreba u ovoj godini.

”Podsjećamo i da je ostvaren suficit budžeta tri mjeseca zaredom (jun, jul i avgust), a očekuje se i za septembar. Posmatrano u odnosu na BDP očekujemo značajno smanjenje duga, imajući u vidu da projektovani rast BDP-a za ovu godinu iznosi oko 10,5 odsto, a sadašnje preliminarne procjene ukazuju na to da rast BDP-a može biti oko 13 odsto, u odnosu na drastičan pad od 15,2 odsto u prošloj godini. Uz to, Svjetska banka je nedavno povećala prognozu rasta za Crnu Goru na skoro 11 odsto”, kazali su u Ministarstvu.

Podatak o ukupnom javnom dugu države, koji uključuje državni dug i dug opština, za ovu godinu biće dostupan, shodno zakonu, naredne godine. Javni dug na kraju prošle godine je bio 4,4 milijarde, odnosno 105,15 odsto preliminarnog BDP-a.

Iz Ministarstva tvrde da trenutni iznos javnog duga, sa tendencijom daljeg pada, nije opasnost po javne finansije, dok u Centralnoj banci (CBCG) nijesu htjeli da odgovore na pitanja “Vijesti” u vezi javnog duga.

Vrhovnoj monetarnoj instituciji su upućena sljedeća pitanja – da li je postojeći iznos javnog druga države prijetnja za održivost javnih finansija, koje su preporuke CBCG za smanjenje javnog duga u narednom periodu, da li dio duga treba refinansirati i zašto i prema pocjeni CBCG kako će se kretati javni dug države u narednom periodu.

Prema Zakonu o CBCG ona daje Vladi preporuke za vođenje ekonomske politike.

”Imamo izvjestan pad učešća javnog duga u BDP na kraju ove godine, ali moramo imati na umu da su nam se i depoziti značajno smanjili tokom 2021. godine. To znači da nam se sužava manevarski prostor, jer po mom mišljenju depoziti moraju biti uvijek na nekom nivou koji, po pravilu, ne bi smio biti niži od 500 do 600 miliona”, istakao je Drecun.

Preporuke za smanjenje duga

Prema njegovim riječima da bi država smanjila zaduženje treba da kombinuje set kratkoročnih i dugoročnih mjera u realnom i finansijskom sektoru. Drecun preporučuje da se donese strategija jačanja realnog sektora, sa akcentom na poljoprivredu i energetiku, uz ostale grane realnog sektora, a najmanje deset godina.

”U 2022. godini usmjeriti 40 miliona eura za konsultantske usluge iz ovogodišnjeg budžeta u agro budžet i dodati mu još najmanje 100 miliona eura. Prilagoditi politiku CBCG u pravcu relaksacije rezervisanja za kreditne gubitke dvije i više godina i afirmacije projektnog finansiranja, tako da se novoodobreni krediti ne stavljaju automatski u istu klasifikacionu grupu u kojoj se nalaze ostali krediti korisnika, ako analize pokažu održivost biznis plana”, preporučio je Drecun.

On kaže i da bi CBCG trebalo da propiše da banke moraju oslobađati kolaterale, ako se kredit značajno smanjio i u slučajevima gdje je to tehnički moguće, kako bi dužnik mogao brže da realocira svoj novac.

”Nastaviti sa jačanjem finansijske discipline, time što će se problemi rješavati u startu, a ne kad se nagomilaju, pa ostanu mrtvo slovo na papiru, i opterećenje za dalje administrativne postupke. Kako ćete danas naplatiti desetine miliona od poreskih dužnika, kad vrlo često njihova sva imovina ne vrijedi toliko”, istakao je Drecun, dodajući da treba raditi na promjeni strukture javnog duga i usmjeravati ga ka većem učešću domaćeg duga, u odnosu na strani.

Drecun smatra da je Vlada sa emisijom obveznica ko ju je napravila dala sebi oduška i vremena da krene u konsolidaciju finansija, te da je taj kredit koji je osporavan od opozicijei dijela opozicije dobro korišćen u osnovi, iako je bilo iznenadnih troškova.

”Budžetski suficit je uhvatio tromjesečni trend, socijalna politika je mnogo snošljivija nego što je bila. Uprava prihoda je postigla određene rezultate. Sezona je bila dobra. Sve to je uticalo da se makroekonomski parametri dovedu u mnogo bolje proporcije nego što je bilo prije godinu dana. Ali, sve su to kratkoročne mjere, koje će opet morati da se sprovedu novim zaduživanjem ako ne uđemo u jačanje realnog sektora”, rekao je Drecun.

On smatra da “Maršalov plan” je zamišljen da bude finansiran iz raspodjele i dubljeg zahvata poreskom politikom, ali to neće biti održivo ako se ne ojača realna ekonomija.

Spoljno-trgovinski deficit jedan od uzroka stalnog zaduživanja

Drecun kaže da ga više interesuje da se utvrde uzroci rasta javnog duga i naglašava da je država u stalnoj opasnosti da se zadužuje sve dok ne ukroti spoljno-trgovinski deficit, jer je on bazni generator negativnog platnog deficita, koji vodi u dalja zaduživanja.

On je objasnio da spoljno-trgovinski deficit i ciklična nedovoljnost direktnih stranih investicija, dovode do periodično otežane likvidnosti privrede koja uzrokuje finansijsku nedisciplinu i slabije punjenja budžeta.

”Slabije punjenje budžeta dovodi do pritiska države na poslodavce zbog neplaćanja fiskalnih obaveza, što je slučaj posljednjih mjeseci. U tim uslovima nije moguće izdvajati dovoljno novca za potrebne investicije, pa je tražnja za kreditima konstantno visoka”, objasnio je Drecun.

On ukazuje i da problem nelikvidnost privrede gdje je konstantno broj blokiranih preduzeća oko 19.500 sa blokadom oko 870 miliona (1/5 BDP-a).

Drecun smatra i da država nije dovoljno iskoristila potencijale koje ima što je isto uticalo na javni dug. Za primjer navodi da je Vlada još 2011. godine bila svjesna važnosti hidropotencijala države kroz usvajanje “Mape resursa” i da od tada ništa nije urađeno konstuktivno na polju energetike i durgih grana privrede, te da nije dovoljno urađeno na ravnomjernom regionalnom razvoju.

”Država je svjesno odustala od valorizacije potencijala, odnosno, realne ekonomije koju čine energetika, industrija i poljoprivreda, i oslonila se na valorizaciju telefonskih kablova, frekvencijskog opsega, morske pjene, sunčevih zraka i sniježnih pahuljica. Taj koncept razvoja doveo je do stalne i rastuće potrebe da se zadužujemo. Stalno ćemo se dodatno zaduživati, sve dok ne promijenimo strategiju razvoja”, poručio je Drecun.

Na naplatu naredne godine stiže oko 283 miliona dugovanja

Prema preliminarnim podacima Ministarstva finansija u narednoj godini država treba da otplati najmanje oko 283 miliona eura, od čega je oko 243 miliona spoljni dug, a oko 40 miliona domaći.

Za devet mjeseci ove godine otplaćeno je 479 miliona državnog duga, od čega je glavnica bila 400,23 miliona, a kamata 78,74 miliona. Najviše novca pošlo je na otplatu po osnovu euroobveznica emitovanih 2016. godine 27,45 miliona, kao i po osnovu otplate državnih zapisa od 41,7 miliona.

”Planirano je da se u ovoj godini otplati ukupno oko 436 miliona državnog duga, od čega se na strani dug odnosi 350 miliona, dok se na domaći dug odnosi 85,9 miliona.

Iz Ministarstva kažu da hedžing aranžman za dolarski kredit kod kineske Exim banke trebalo da dovede do uštede u troškovima kamata od oko osam miliona.

Iz ovog resora su poručili da im je cilj da poboljšaju u narednom periodu postojeći portfolio duga tako što će kod određenih kreditora pregovarati o prijevremenoj otplati određenih skupih kredita koji su uzeti prije 2006. godine.

Ovaj Vladin resor namjerava da poboljša prosječnu ročnost i cijena duga, kako bi država uz poboljšanje svih makro i fiskalnih pokazatelja poboljšala status u međunarodnim finansijskim okvirima.

”Na taj način će poboljšati kreditni rejting, ali i pregovaračka pozicija u svim budućim transakcijama na domaćem i međunarodnom tržištu”, tvrde u ministarstvu.