ĐUKANOVIĆ: Kad nema EU, na Balkan se probijaju druge sile

Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović smatra da su proevropske sile na Zapadnom Balkanu izgubile dio reformske pokretačke snage, te da je logično da, kad nema Evropske unije u jednom regionu, da se na njeno mjesto probiju drugi. Nakon Samita na Brdu kod Kranja ocjenjuje da je spremnost EU da namijeni 30 milijardi eura za infrastrukturne projekte u regionu vrijedna pohvale

Upozorio je na “ambicije srpskih nacionalista u regionu i instrumentalizaciju Srpske pravoslavne crkve za ostvarenje teritorijalnih ciljeva”.

Govoreći o zanemarivanju Balkana proteklih godina, kazao je da je posljedica gubljenje dijela reformskih pokretačkih snaga.

“Ako nema podsticaja da će reformska zalaganja biti vrednovana, i ako nije definisan jasan vremenski okvir, jasno je da će s vremenom oduševljenje za reforme proći”, kazao je on.

Druga loša posljedica, smatra predsjednik, je to da kad nema Evropske unije u jednom regionu, logično je da se na njeno mjesto probiju drugi. “Tako danas ulaze treće države, koje se pokušavaju probiti sa svojim interesima, a ti interesi su u suprotnosti, ne samo s evropskom perspektivom regiona, nego i evropskom jedinstvenošću i evropskim sistemom vrijednosti. To nije samo balkansko, nego i evropsko pitanje”, istakao je Đukanović u intervjuu za CDM.

U dokumentu i onome što je čuo tokom rasprave, Brdo je otvorilo prostor za novi optimizam.

“Trenutno još ne mogu suditi šta će to donijeti. U dokumentu i raspravi je jasno potvrđeno da se politika proširenja nastavlja i da Zapadni Balkan ima svoj prostor u ujedinjenoj evropskoj porodici. Naravno, moramo poštovati pravila, ubrzati reforme, dostići standarde, ali vrata nam nisu zatvorena”, kazao je on.

Druga poruka je pak evropski investicioni plan, u vrijednosti od 30 milijardi eura, koji bi morao, nakon prethodno pripremljenih projekata u vladama regiona, obezbijediti sredstva, prije svega za infrastrukturu – saobraćajnu, energetsku i digitalnu – za bolje veze s Evropom.Prokomentarisao je da li taj paket EU može anulirati kineski uticaj na Balkanu.

“Sasvim je legitimno da velike sile pokušavaju ostvariti svoje interese u regionu. Ujedno smatram da je legitimno i vrlo odgovorno da onaj ko je najviše pozvan da brine za interese nekog regiona, upravo to i radi. Nema sumnje da je EU lokomotiva evropskog kontinenta. Ako nije dovoljno jaka, probijaju se drugi”, istakao je Đukanović.

Nada se da sve što se tog zajma za autoput dogodilo, probudilo dodatnu pažnju u Evropi, da nam pomogne da svi zajedno razvijemo naš kontinent, našu privredu i evropski kvalitet života.

“Možda je upravo sad vrijeme da na kvalitetniji i odgovorniji način definišemo pravila poslovanja EU sa drugima, pa i Kinom. Mogli smo čuti da je ta ili ona država bila meta kritika zbog zajmova kineskih zajmodavaca. Moje pitanje je uvijek bilo, da li smatrate da pravila poslovanja Evrope ili evropskih država sa Kinom mora određivati Crna Gora? Da li je to zadatak Evropske unije, odnosno Evropske komisije? Ako Crna Gora, prema ocjenama EU, u potpunosti prati Uniju u njenoj bezbjednosnoj i vanjskoj politici, zašto je ne bi slijedila i u ekonomskoj politici? Dakle, EU mora definisati pravila”, kazao je Đukanović.

Kazao je da državama regiona ne nedostaje optimizam, što se tiče njihove evropske budućnosti.

“Međutim, svaka država je na drugačijem stepenu institucionalnih odnosa sa EU. Crna Gora je započela pregovarački proces, i otvorila sva pristupna poglavlja, te je jedina takva država u regionu. Srbija je približno na pola tog puta, a Sjeverna Makedonija nažalost još nije ni započela taj proces, mada je prošlo već 15 ili 16 godina otkako su stekli status kandidatkinje”, istakao je Đukanović.

Govoreći o položaju S. Makedonije, smatra da je Unija dozvolila da bilateralni problemi postanu smetnja, da postanu faktor definisanja širenja Evrope.

“Da ne zaboravimo, politika proširenja je najdragocjeniji dio politike EU u zadnjih nekoliko decenija. Dakle, vi sebi dopustite da vam bilateralni problem najdragocjeniju politiku dovede u nesigurnost”, navodi on-

Kazao je da ne možemo govoriti o bilo kakvim rokovima za članstvo jer u EU još uvijek ne žele govoriti o ciljnoj godini.

“Znam da je inicijativa države domaćina, konkretno predsjednika Boruta Pahora i premijera Janeza Janše, bila da se odredi orijentacioni vremenski okvir. Od toga se pobjeglo i ovog puta, iako je ponovljeno opredjeljenje da države Zapadnog Balkana pristupe Uniji. Što se tiče nas, mi smo obnovom nezavisnosti jasno preduzeli radikalan okret: ne želimo više da budemo na balkanskim stranputicama, hoćemo da usvojimo evropski sistem vrijednosti, da postanemo sastavni dio zapadne civilizacije”, kazao je Đukanović-

U teoriji, kad bi EU rekla da je danas kraj politike proširenja, Đukanović vjeruje da bi Crna Gora, gdje još uvijek od 70 do 75 posto državljana želi članstvo u EU, nastavila evropeizaciju svog društva.

“Naravno da je cilj konačno članstvo, ali nama je neophodna evropeizacija, dostizanje evropskih standarda, evropski sistem vrijednosti koji će nas na kraju dovesti do evropskog kvaliteta života. To naši ljudi žele i od toga ne odstupamo”, kazao je on.

Govoreći o odnosu aktuelne vlade prema evropskim integracijama, akže da im je jasno da istupanje iz saveza NATO i s evropskog puta nije moguće i da se vlast nastavlja na temeljima prethodne vlasti.

“Iako nova vlada važi za protivevropsku, velikosrpsku i takvu koja gaji politiku nekog neracionalnog odnosa prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi i proruskim osjećajima, i toj vladi je jasno da je Crna Gora već daleko na evropskom putu. Problem je u tome da nisu dovoljne samo riječi. Postupanjem treba dokazati da spadaju u taj sistem vrijednosti. A tu se ova nova vlada spotakne kod svakog konkretnog pitanja”, istakao je Đukanović.

Smatra da je prošla godina jasno pokazala nezrelost vlade da ispuni ono što su evropski ciljevi Crne Gore.

“A to je, nažalost, bilo i vrijeme propadanja države, i to u privrednoj, zdravstvenoj, kao i institucionalnoj oblasti, pa na kraju krajeva i u političkoj oblasti. Uz svo poštovanje volje državljana, smatram da vlada nije položila ispit, i sad doživljavamo primjetne promjene raspoloženja kod ljudi koji hoće drugačiju vladu još prije isteka ovog mandata, da se država vrati ka osvajanju sledećih etapa do svog evropskog cilja”, kazao je on.

Prizori na ulicama, dodaje ne podsjećaju već jesu kao 90-tih godina.

“U 90-im godinama je srpski nacionalizam promovisao ideju o svim Srbima u jednoj državi. To je bila zvanična politika Srbije i to su i ostvarili. Srpski nacionalisti iz Sarajeva su tada vikali da su ugrožena njihova prava u Bosni i od Srbije zahtijevali zaštitu njihovih prava. Milošević je stupio u tu omču i znamo kako stravično krvoločno se to završilo: sa skoro 150.000 ljudskih žrtava i epilogom u Hagu”, podsjeća Đukanović.

Danas, kaže, umjesto svih Srba u jednoj državi, imamo parolu “srpski svijet”.

“Visoki zvaničnici Vlade Srbije kažu da je zadatak sadašnje generacije Srba da udruže sve Srbe i tako zaštite njihova, navodno ugrožena nacionalna prava. To je samo drugačije oblikovan isti cilj. Sve to je, naravno, popraćeno ozbiljnom ofanzivom, medijskom, finansijskom, obavještajnom, sa ciljem da ostvare ono što nisu u ranim 90-im godinama”, kazao je on. .

Danas je, dodaje, Srpska pravoslavna crkva jedina prekogranična infrastruktura srpskog nacionalizma.

“Ako nekome na Zapadu jednostavno kažete da postoji neki spor između države i jedne vjerske zajednice u Crnoj Gori, to će shvatiti u smislu da država nije dovoljno fleksibilna, a još ako je riječ o državi sa Balkana, sa komunističkom prošlošću, odmah im se može činiti da im je sve jasno.

Ali ne razumiju da tu nije riječ o pitanju vjerskih sloboda nego je riječ o pitanju instrumentalizacije vjerske zajednice za rušenje suverenosti susjednih država da bi se ostvario projekat velike Srbije, ovog puta pod parolom srpskog svijeta”, kazao je on. .

Ipak, smatra da je tržište za velikodržavni projekat znatno skučeno. “Velikosrpski nacionalizam je izgubio svoje uporišne tačke u Hrvatskoj i, bez obzira na to da li to žele priznati, izgubio ih je i na Kosovu. Ostale su mu Crna Gora i Republika Srpska u Bosni i Hercegovini.Naravno, ne žele se odreći Republike Srpske, ali prioritetno je napadati jeste ozbiljan rizik, jer je Dejton proizvod međunarodne zajednice i njegovi autori će taj proizvod vrlo odlučno i do kraja braniti. Niko ne voli da krene u sukob sa autorima Dejtona, Amerikancima”,smatra Đukanović.

Crna Gora im se, mišljenja je Đukanović, u vezi sa tim doima lakšim plijenom.

“Mi u Crnoj Gori smo izuzetno odlučni, da ne dozvolimo ponavljanje tragedije s kraja 20. vijeka. Iskustvo zadnjih nekoliko godina je do te mjere probudilo crnogorski patriotizam da bi nam Srbija teško mogla napraviti veću uslugu”, kazao je on.

Smatra da kod nas nacionalizam nikada nije dobio veliki zamah, osim toga, crnogorskim nacionalizmom nismo nikoga nikada ugrožavali.

“Naša politika je bila i ostala da se protiv srpskog ili bilo kojeg drugog nacionalizma ne želimo boriti crnogorskim nacionalizmom, nego se borimo državljanskim konceptom našeg društva. Čvrsto sam uvjeren da Crna Gora može preživjeti samo kao država državljana. Ako pogledate sastav stanovništva, jasno je da je društvo državljana taj štit koji nas brani od nazadnjačkog nacionalizma”, kazao je on.