KNEŽEVIĆ: Glavni grijeh za Podgoricu je što pišem srpskim jezikom

Zvanična crnogorska književnost me zbog mojih ideoloških stavova nikad nije priznavala kao pjesnika i pisca mada me to i nije opterećivalo, jer nikad nisam bio dio dvorskih književnih kružoka koji odišu poltronerijom i netalentovanošću.

Sve što sam napisao i promucao, bilo je na veličanstvenom srpskom jeziku.

Ovo u razgovoru za “Novosti” kaže Milan Knežević, književnik i političar, autor romana “Obala nesanice”, objavljen u izdanju kuće “Štampar Makarije” koji je po ocjeni mnogih jedan od najboljih romana u Crnoj Gori u poslednjih nekoliko decenija.

Imaginarna afrička državica, Obala Nesanice, izgubljena u prašumi diktature, mjesto radnje romana, neodoljivo podsjeća i na neke balkanske Obale Nesanice.

Na pitanje koliko je prenio inspiraciju i sadržinu za svoj roman na našem, balkanskom meridijanu odgovara:

“Svakako, fenomen diktature je opštepoznat na svim kontinentima i u svim vremenima uvijek povampirene totalitarne svijesti, tako da je po mom mišljenju, riječ o tragičnim reprizama stradanja mnogih naroda, kad su bez krivice krivi, u duhu klasične grčke tragedije.

Tragične storije o diktaturi na svim meridijanima  predstavljaju  veliki dio stranica istorije čovječanstvakroz vjekove, kroz storije o surovosti ljudskoj od afričkih diktatora do Čaušeskua, od Envera Hodže do Kim Džong Una, i drugih”.

Vaš roman se, dakle, bavi fenomenom diktature ?

U svom romanu želio sam da skinem zastor sa te vječno iste priče o nasilju nad ljudskim dušama i čitavim nacijama, uz brojne varijacije, zavisno od stepena brutalnosti pojedinih vlasnika duša svojih naroda. Plašim se da fenomen diktature ne predstavlja završenu priču, jer će se kao ptica Feniks uvijek izdići iz pepela po ko zna kojoj geografskoj širini i zaviti u crno jednu ili drugu naciju, ali i neke susjedne.Zato je “Obala Nesenice” i svojevrsna opomena, putokaz ka imaginarnoj zemlji Nedođiji, koja i nije tako daleko od našeg meridijana. Da sam imao mnogo korisne građe, mnogo autentičnih likova i na samom Balkanu, nesumnjivo je tako da sam kroz opis sudbine male Obale Nesanice nastojao da sagledam hiljadu i jednu crtu svijesti voljenog oca nacije, i diktatora koji, kako to uvijek biva, bude svrgnut sa vlasti onda kada se tome baš niko i ne nada. Istorija se ponavlja a vrijeme zlodjela sumanutih, vlašću opijenih pojedinaca predstavlja vječnu opomenu svim nacijama da se bore protiv onih koji su odbacili sve ljudske norme i od svoje državice prave poligon za treniranje korupcije, mita i nepotizma, baruštinu bezakonja i nasilja nad ljudskim dušama. Sve, naravno, uz obilatu pomoć sebi sličnih “boraca za demokratiju” sa zapadnih adresa, koji odrađuju svoje zadatke po zemljama drugog i trećeg svijeta.

Glavni junak, vlasnik Obale Nesanice je Milton, čije ime asocira na jednog od afričkih lidera, Miltona Obotea ali i na neke balkanske Miltone

Oca afričke nacije u Obali Nesanice opisao sam bez revanšističkog stava. Pišući o njemu, pisao sam o usponu i padu svakog diktatora, neograničenoj moći koja se pretvara prah i pepeo, biografiji voljenog oca crnačkog naroda, vrtoglavom usponu i nenadanom sunovratu , nastojeći da dokažem na književni način da je riječ o istoriji koja se ponavlja. Kao vrsta kobne neminovnosti i usuda cijelog čovječsnstva.U romanu sam dokazao da je predsjednik Milton ipak bolji od cjelokupne kamarile koju je oko sebe okupio, da je iznad njih, istovremeno njihov šef i pažljivi posmatrač, začuđen stepenom beščašća koji je, preko njegovog autoriteta i imena, zacario u Obali Nesanice do apsurda i bezizlaza.

KNJIŽEVNOST ME JE SPASILA

U kakvom sadejstvu su vaša poetika i politika?

Jedan ruski pjesnik objasnio je svoju poetiku kao potragu za iznenađenjima, a svakodnevica u kojoj mi trajemo je lišena bilo čega epskog, tako da sam se trudio da ne “običavam” obično . Poslednjih pet godina stekao sam iskustvo po zatvorima, tužilaštvu, sudovima, lažno sam optuživan za teroriza, bile su mi oduzete putne isprave, a u jednom trenutku i lična karta mi je istekla u zatvoru. Da nije bilo Dostojevskog, Kamija, Beloua, Sintera, Servantesa, Crnjanskog veliko je pitanje da li bih ludnicu izbjegao. Zato, bez kakve patetike, mogu saopštini da me je književnost spasila i napravila boljim čovjekom.

Hoće li se neko u Crnoj Gori prepoznati u romanu ?

U romanu sam na književni način propitivaomračnu stranu skandala, beščašća, nepočinstava hladnokrvnih zločina na najvišem nivou, svega onoga za šta svaka nacija sazna tek nakon pedeset godina ili nikad. Nastojao sam da, dakle, kao neko ko se bavi politikom i književnošću beletrizujem one sadržaje sa kojima sam, kao političar, imao priliku da se bliže upoznam. Nastojao sam da po poznatoj teoriji “otvorenog dijela” dam mogućnost čitaocu da nekog od junaka romana prepozna ili ne prepozna, da prikažem sliku danteovog pakla na državnom nivou, onog koji je maskiran anđeoskim licima dvorske svite, spremne da svoju državicu proda u svakom trenu i napusti je uz osmijeh predatora. A ako se neko lično prepozna, to je već njegov problem.

Kako sagledavate vaš dosadašnji pređeni pjesnički put i poetska traganja nakon decenije i po?

Poetika dvadesetog vijeka predstavlja osnovu mog pjesničkog bitisanja.Gradio sam je na iskustvu srpske, ruske, poljske, češke, njemačke, francuske, američke, engleske, italijanske poezije… I, zbilja, radi se o jednom poetskom nomadizmu u koji sam se uputio kao u avanturu, čiji ishod nisam znao, a nijeme ni zanimalo, jer je svrha bila u avanturi čitanja. Pasteriak, Mandeljštam, Paz, Brodski, Larkin, Louel, Mastrez, Karver, Paveze, Montale, Ruževič, Staf, Odi, Prever, ali i Ivan V. Lalić, Matija Bećković, Ljubomir Simović, Stevan Raičković, Vasko Popa i Mika Antić krucijalni su dio poetske slagalice koju strpljivo slažem svih ovih godina.

U avgustu vam je dodijeljena ugledna nagrada Književnog društva Kosova i Metohije, “Velika gramata” za stvaralaštvo i očuvanje srpskog jezika i kulture.Koliko vam ona znači ?

Moram istaći da mi upravo ta nagrada posebno imponuje, čineći mi i čast i obavezu da u svojim knjigama i dalje promovišem naš prebogsti srpski jezik, kojim se može sve reći. “Velika gramata” i to književnog društva Kosova i Metohije, za mene predstavlja i duhovni i književni parametar i putokaz za moje stremljenja, kako da i dalje razvujam svoje književne vizije, utemeljene na našim korijenima i vječitim tragannjima za nekim boljim svijetom za sve ljude.

Šta trenutno oblikujete u svojoj književnoj radionici ?

S obzirom na preobilje društvenih aktuelnih tema koje potresaju moju državu i balkanske, ali i evropske prostore moguć je nastavak “Obale Nesanice”, ali o tom potom. Uglavnom, osjećam da priča o toj afričkoj državici još nije dovršena.

(“Novosti”)