LIK I DJELO NESUĐENOG SVECA Antimitomanski brevijar o Amfilohiju Radoviću

Smrt mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, koja je uslijedila nakon gotovo mjesec borbe sa koronavirusom, očekivano je glavna vijest u domaćim i regionalnim medijima. Nije se štedjelo u izrazima saučešća i hvalospjevima na račun lika i djela srpskog mitropolita, kako na društvenim mrežama od strane vjernika tako i u saopštenjima i izajvama zvaničnika i javnih ličnosti.

U skladu sa svetosavsko-mitomanskom tradicijom nakon smrti ovog, mora se priznati, veoma markantnog crkvenog velikodostojnika, počele su da se nižu pohvalne ode kao materijal za građenje mita o budućem svecu, a pojedini domaći i regionlni političari već su najavili kanonizaciju Amfilohija, ukuljučujući i budućeg mandatara Zdravka Krivokapića.

Mora se priznati da je upokojeni mitropolit SPC ostavio značajan istorijski trag na ovim prostorima u posljednjiih 30 godina, i da je kada je u pitanju njegova “struka” bio izuzetan poznavalac religije, vrstan teolog, poliglota, u nekom smisliu čak i erudita.

Ali ne bi bilo pravedno prema crnogorskom narodu i državi Crnoj Gori zažmuriti na sve što je Radović činio i govorio u posljednjih tri decenije. Takođe je potrebno na vrijeme upozoriti na mitomanska nastojanja svetosavaca koji će od pokojnog mitropolita zasigurno pokušati da naprave kult sveca.

Ono što će arhitektama mita o pokojnom mitropolitu zasigurno biti velika otežavajuća okolnost je činjenica da je Amfilohije posljednjih 30 godina flagrantno pokušavao da negira crnogorsku naciju i njenu istoriju, uz to je vrijeđao i kleo Crnogorce kad god mu se za to ukazivala prilika, otvoreno se bavio politikom, veličao je ratne zločince, svetosavsku i četničku ideologiju, kritikovao zapadne vrijednosti…

Kontroverze oko preuzimanja trona cetinjskog mitropolita

Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije Radović rođen je 7. januara 1938. u Barama Lakićevića u Donjoj Morači. Svjetovno ime mu je bilo Risto. Od 1976. godine postaje docent, pa redovni profesor na Bogoslovskom fakultetu Sv. Jovana Bogoslova u Beogradu. Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve izabrao ga je maja 1985. godine za Episkopa banatskog. Hirotonisao ga je 16. juna 1985. godine u beogradskoj Sabornoj crkvi Patrijarh srpski German uz sasluženje.

Odlukom Svetog arhijerejskog sabora SPC Episkop banatski Amfilohije je decembra 1990. godine izabran za Mitropolita crnogorsko-primorskog sa sjedištem na Cetinju. Svečano ustoličenje za Mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija koje je izvršio Patrijarh srpski Pavle sa episkopima 30. decembra 1990. godine u Cetinjskom manastiru, postaće predmet kontroverzi koje će se povlačiti u narednim decenijama.

Tadašnjem mitropolitu crnogorsko-primorskom SPC Danilu Dajkoviću još dok je bio živ, čelnici SPC uzeli su eparhiju i dali je Amfilohiju. Smatra se da je to učinjeno jer je počinjao raspad Jugoslavije i Amfilohije je želio da utiče na prilike u Crnoj Gori „kako bi ona ostala sluškinja Srbiji”.

Za taj posao SPC je odabrala pravog čovjeka jer je Amfilohije Radović sa Artemijem Radosavljevićem, Atanasijem Jevtićem i Irinejem Bulovićem, bio jedan od najrevnosnijih učenika Justina Popovića. Stoga su ovu četvorku smatrali najradikalnijim, najtvrdokornijim nacionalistima i najkonzervativnijim svještenicima u SPC.

Dočekivao Arkana na Cetinju, Mladić i Karadžić u njedrima

Upokojeni mitropolit Amfilohije je čitavu svoju karijeru veličao ratne zločince. Amfilohije je u maju 2011.

izjavio da je svojevremeno nudio utočište Radovanu Karadžiću. Tada je još dodao kako u svojim njedrima i dalje čuva Karadžića, ali i Ratka Mladića.

Krajem juna 1991, na Petrovdan, Željko Ražnatović Arkan uz blagoslov Amfilohija Radovića, sa „Tigrovima“, naoružanim do zuba, boravio je u Cetinjskom manastiru. On je sa svojom paramilitarnom jedinicom zatim ispraćen na ratište blagoslovima i zdravicama Amfilohija Radovića i sveštenika SPC.

U novembru 1991. godine Amfilohije Radović je, uz gusle, bodrio crnogorske rezerviste u pohodu na Konavle i Dubrovnik.

Amfilohije je 2015. godine takođe stigao da uruči orden četničkom vojvodi i osvjedočenom ratnohuškašu Vojislavu Šešelju za “kosovsko rvanje i služenje zakonu svetom”.

Crnogorce vrijeđao kad je stigao, Bošnjaci “ljudi lažne vjere”

Amfilohije je u posljednjih 30 godina svog službovanja izrekao toliko kletvi, uvreda i osuda, naročito na račun Crnogoraca i Crne Gore da ne bi mogli da ih pobrojimo pa sve da ovaj tekst produžimo za 20 strana. Protiv pokojnog mitropolita podnošene su brojne krivične prijave zbog povrede ugleda naroda, manjinskih naroda i drugih vjerskih zajednica, ali pravosudni organi nikad nijesu preduzimali ništa po tom pitanju. Nije se reagovalo čak ni kad je u julu 2005. godine desantnom akcijom uz koordinaciju vojske tadašnje države Srbije i Crne Gore postavljen metalni kontejner na Rumiji.

Mitropolit SPC je Crnogorce poredio sa volovima, a u jednom intervjuu na pitanje novinarke “Šta mislite o crnogorskom državnom projektu”, izričito odgovorio: “Ne pravi se pita od onoga”.

Amfilohije je Crnogorsku pravoslavnu crkvu nazivao “autofekalnom” a treba podsjetiti da je Crnogorce nazivao “komunističkim nakotom”.

Mitropolit SPC Amfilohije nije štedio ni Bošnjake, odnosno pripadnike islamske vjere, pa je 2. avgusta 2014. godine na Ilindanskom skupu na Sinjajevini, islamske vjernike nazvao „lažnim ljudima sa lažnom vjerom“, a njihovo učenje „duhovnom smrću“.

Sahrane su takođe bile mjesto odakle je Amfilohije odašiljao često političke, najblaže rečeno kontroverzne poruke. Od njegovog govora na sahrani ubijenog srpskog premijera Zorana Đinđića, ogradile su se i porodica i Vlada Srbije smatrajući ga neprimjerenim.

Na sahrani majke haškog optuženika Radovana Karadžića, Amfilohije je uputio poruke, indirektno proglašavajući Karadžića pravednikom i zaštitnikom srpskog naroda.

“Majka Jovanka spada među one majke među koje spada i majka Jugovića, među majke u koje se ubraja majka Jevrosima jer je kao što je i ona što je savjetovala Marka Kraljevića da ne sudi ni po babu ni po stričevima već po pravdi boga istinoga, tako je i ona savjetovala svoj porod” rekao je tom prilikom Amfilohije.

Negacija crnogorske istorije i prokleti car Dukljanin

Amfilohije je bio poznat i po negaciji crnogorske nacionalne svijesti i istorije. U beogradskim “Književnim novinama”, 1989. godine, kada je bio episkop banatski, govorio je: “U istoriji nikad nije postojao crnogorski narod”, a 1992. u beogradskom časopisu “Svet” je kazao ”Crnogorska nacija je izmišljena u Titovoj i Đilasovoj laboratoriji”.

U oktobru 1988. Amfilohije je kazao: ”Stav komunističke partije i to po direktivama Kominterne prije rata, bio je da Balkan i u srcu Balkana srpski narod treba da se oslabi. Na temelju toga stvoreni su novi narodi koji u istoriji nijesu nikad ni postojali, kao recimo Crnogorci, oni su najočigledniji primjer. Ja sam Srbin, premda sam rođen u Crnoj Gori”.

Iste godine, na srpskoj državnoj televiziji, Amfilohije ponavlja slične riječi: ”Kažu mi, a izgleda da je to i tačno, kako je Milovan Đilas dobio naređenje da istorijski obrazloži i dokumentuje postojanje crnogorske nacije i da je to on uradio na osnovu Marksovog učenja. Međutim taj isti Đilas se 1954. odrekao tog svog kopileta i sada se piše i osjeća Srbinom. Ali to zlo je ostalo”.

Svima su poznate Amfilohijeve izjave o Crnogorcima da su “komunistički nakot ili kopilad”. Međutim, na

jednoj lokalnoj TV pokazao je “milosrđe” prema nama: “I kopile je dijete koje treba ljuljati. Nije ono neko čudovište. Uostalom, koliko danas imate djece koja su vanbračna i imaju sva prava kao što imaju druga bračna djeca”.

Kako li tek zaboraviti riječi u vrijeme vraćanja državnosti Crnoj Gori kada je 2002. izjavio: “Neka bog podari da bude što manje onih koji se klanjaju paganskom caru prokletom Dukljaninu i neka paganskog cara Dukljanina svaki Crnogorac prikuje čekićem za Vezirov most”.

Političar u mantiji

Srpska pravoslavna crkva (SPC) u Crnoj Gori predstavlja impozantnu političku snagu, a mitropolit Amfilohije je veliki dio svog djelovanja posvetio politici.

Mitropolija crnogorsko primorska (MCP) veoma aktivno je bila uključena u kampanju za nedavno održane parlamentarne izbore i koristeći iskustvo čelnika MCP koji su prekaljeni kroz višedecenijsko parapolitičko djelovanje, SPC je postala medijator u pregovorima svetosavskih stranaka u Crnoj Gori.

Amfilohije se bavio politikom i izborima decenijama unazad, ali se uoči posljednjih izbora istakao kao predvodnik opozicionih, sad vladajućih, svetosavskih političkih snaga i ujedinitelj srpskog biračkog tijela.

Sve aktivnosti opozicije morale su da dobiju ‘blagoslov’ vrha Mitropolije crnogorsko-primorske. Opozicija je kroz političke skupove koje MCP organizovala u vidu litija vidjela politički potencijal crkve pa su i oni svjesni da im je podrška Amfilohija i te kako bila korisna. Amfilohije se redovno sastajao sa funkcionerima sada nove vlasti, a u javnosti se spekulisalo da je lično on svojim naporima dobio nedavno održane izbore.

Amfilohije je davao podršku ruskim dogmatskim političarima uhljebljenim u ruskoj Dumi, upravo onima koji su itekako odriješili kesu 2015. i 2016. godine i sa kojima su ponajviše sarađivali crnogorski političari iz DF-a. To je radio uz konstantnu opstrukciju crnogorskog ulaska u NATO, sabotirajući put Crne Gore ka zapadu za koji je, između ostalog, govorio da je “leglo satanizma, bluda i razvrata”.

Amfilohije nikada nije dopuštao Beogradu da se približi Crnoj Gori. On je izvore prihoda ostvarene od okupiranih crnogorskih manastira smatrao njegovim, a obezbjeđena materijalna sredstva su se smatrala isključivo zaslugom njegove crnogorske MCP.

Žestoko protiv homoseksualizma, abortusa…

Amfilohije je više puta veoma negativno govorio o pripadnicima LGBT zajednice, a neposredno pred usvajanje Zakona o istopolnom braku u Crnoj Gori jula 2020. godine, izjednačio je homoseksualizam sa čedomorstvom. Za LGBT zajednicu govorio je, citirajući stihove iz jevanđelja, da su “drvo koje ne donosi plod i koje se u baca u oganj”.

Ostala je upamćena i njegova izjava iz 2017. godine kada je za Srpkinje rekao da su postale “majke čedomorke”.

U svom stilu kritičara Zapada koji je vezivao za djelovanje nečastivog, govorio je o članovima legendarne rokenrol grupe Rolingstons da su “bezbožnici koji pjevaju demonske pjesme”.

Svejdok božije ljubavi

Radio televizija Crne Gore (RTCG) emitovala je u februaru dokumentarnu emisiju “Svjedok božije ljubavi” posvećenu djelovanju mitropolita crnogrsko-primorskog Amfilohija (Radovića) i Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori.

U emisiji se može vidjeti što je sve govorio Amfilohije (Radović), ali i što su radili njegovi sveštenici, u proteklih 30 godina.

Iako je napravljen isključivo od autentičnih video snimaka i ne prikazuje ništa sa čim većina građana Crne Gore, ali i regiona već nije bila upoznata, ovaj kratki dokumentarac izazvao je veoma negativne reakcije dijela javnosti.

Portal Aktuelno ovom prilikom ponovo objavljuje čitavu emisiju u znak sjećanja na lik i djelo mitropolita Amfilohija. S obzirom da je upokojeni mitropolit govoreći o crnogorskoj državi kazao da se “ne može praviti pita od onoga” čitaocima ostavljamo da prosude da li u Amfilohijevoj biografiji ima materijala (i kakav je taj materijal) za kanonizaciju, kako su to već mnogi najavili.