INSPEKTORI DANAS U KAP-U: Pejović sačuvao proizvodnju i izvoz

Inspektori, koji će utvrditi uslove rada u Kombinatu aluminijuma (KAP), danas bi trebalo da dođu u fabriku, što je tražio vlasnik, saopšteno je Dnevnim novinama u Upravi za inspekcijske poslove.

Kontrolu rada tražio je vlasnik KAP-a Veselin Pejović nakon žalbi dijela zaposlenih da su uslovi u fabrici “ravni paklu” i “nepodnošljivo loši”.

Podsjetimo, Pejović je početkom marta na sjednici skupštinske Komisije za praćenje i kontrolu postupka privatizacije vodio oštru polemiku sa članovima tog tijela, koji su “procijenili” da je Uniprom, koji gazduje fabrikom, “tajkunska firma’.

Tako je i danas, 15 godina kasnije, KAP i dalje aktuelna tema iako je, prema riječima sagovornika Dnevnih novina, svima jasno da bi ta kompanija bez privatizacije bila ugašena, što bi za crnogorsku ekonomiju imalo nesagledive posljedice.

Valja podsjetiti na već zaboravljene razloge privatizacije KAP-a. Prvi je bila visoka zaduženost, drugi dugovi iz tekućeg poslovanja, potom slijedi višak radnika, potreba za investicijama radi smanjenja troškova poslovanja…

Zbog svega toga, tadašnja Vlada se odlučila za privatizaciju izborom investitora koji je bio spreman i sposoban da održi proizvodnju. Proces privatizacije rađen je uz podršku EBRD, a strategija je bila na javnoj raspravi. Interesovanje je pokazalo devet kompanija, četiri su ispunjavale uslove, a u predviđenom roku stigla je samo ponuda Rusala, koji je bio u okviru EN+grupe, tada jedne od tri najveće svjetske kompanije iz ove oblasti. Ova kompanija uplatila je za akcije 76,5 miliona, prihvatila da izmiri dug prema glavnim kreditorima od 90 miliona dolara, preuzela obavezu da investira 55 miliona za pet godina, da ispoštuje kolektivni ugovor, izmiri obaveze iz tekućeg poslovanja od 45 miliona, kao i da prihvati višu cijenu struje od one koja je bila prije privatizacije.

Sagovornici DN podsjećaju da je četiri godine nakon privatizacije isplaćeno oko 80 miliona za neto zarade čiji je prosjek bio 800 eura, dok je za poreze i doprinose dato oko 26 miliona.

Željeznica Crne Gore je prihodovala oko devet, a Luka Bar 5,5 miliona, ostali dobavljači oko dva miliona, izvoz je bio preko 450 miliona dolara, a promet preko Montenegro bonusa je bio 46 miliona. EPCG je u odnosu na isti period prije privatizacije imala 70 miliona više prihoda, investirano je 34 od planiranih 55 miliona.

Potom dolazi vrijeme globalne krize (2008-2009. godina), kada cijena aluminijuma na berzi pada na oko 1.300 dolara, a o kolikom padu se radilo najbolje pokazuje podatak da je prije krize cijena dostizala i do 3.300 dolara po toni. U tom periodu postojala su dva moguća rješenja gašenje ili očuvanje proizvodnje u KAP-u uz podršku države.

Sagovornici DN ističu da je tada pripremljen model finansijskog restrukturiranja i Ugovor o poravnanju, uz poštovanje Smjernica EU o državnoj pomoći za restrukturiranje preduzeća, Zakona o kontroli državne podrške i pomoći, te uredbe o bližim kriterijumima, namjeni i uslovima dodjele državne pomoći. Tim Ugovorom, koji je prihvatila Vlada, podržano je izdavanje državne garancije od 135 miliona eura, od čega je 25 miliona eura bilo za finansiranje socijalnog programa, tri miliona za izmirivanje duga prema Montenegro bonusu, oko 22 milion prema CKB-u.

Socijalnim programom i otpremninama smanjen je broj zaposlenih u KAP-u i RBN za 2.372, dok je Vlada postala vlasnik 29 odsto kapitala KAP-a, odosno 50 odsto akcija kupca. Ugovorom o poravnanju vlasnik KAP-a se odrekao potraživanja od oko 40 miliona, potom i 27,7 miliona dolara, prihvatajući obavezu da investira 39 miliona, od čega u prve dvije godine 20 miliona.

Potpisivanjem Ugovora o poravnanju održana je proizvodnja u KAP-u, pa je od 2009. do kraja 2013. godine izvezeno aluminijuma u vrijednosti oko 650 miliona dolara ili oko 40 odsto sve robe izvezene iz Crne Gore. No, po isteku procesa restrukturiranja problemi su i dalje postojali, uglavnom zbog niske berzanske cijene aluminijuma, pa je KAP ponovo počeo da zaostaje sa plaćanjem obaveza, što je uzrokovalo raskid ugovora o poravnanju, prenosom preostalih 50 odsto vlasnika na Vladu Crne Gore i očuvanje proizvodnje kroz re organizaciju, a kasnije i uvođenje stečaja.

Šta se potom dešava: Kupac KAP-a u stečaju zaposlio je više od 500 radnika i organizovao proizvodnju. Od tada 2014. godine, pa do kraja 2020, izvoz KAPa je iznosio preko 450 miliona eura. Povećan je broj radnika na 600, čija je prosječna neto zarada 780 eura, a za neto plate u ovom periodu isplaćeno je više od 34 miliona eura.

Prihodi Luke Bar i Montecarga za ovaj period su preko 21 milion eura, plaćene su carinske i poreske obaveze, kao i obaveze prema dobavljačima, prevoznicima i drugim učesnicima u reprolancu. Pored toga, realizovane su i investicije u proširenju proizvodnih kapaciteta, od čega u fabriku bileta, kapaciteta 70.000 tona, uz 30 miliona eura i potencijalnu prodaju od 180 miliona eura godišnje.

U fabriku legura, kapaciteta 30.000 tona, investirano je 20 miliona eura. Potencijalna prodaja je od 70 miliona godišnje. Tu je i ulaganje oko 15 miliona eura u zaštitu životne sredine, dok je isto toliko iznosio remont oko 140 ćelija u Elektrolizi.

Prihodi u državnom budžetu u ovom periodu su veći od iznosa izdatih garancija. Valja podsjetiti na još jednu činjenicu. Uprkos snažnom padu u sektoru turizma podaci za prošlu godinu pokazuju da nije došlo da znatnijeg smanjenja industrijske proizvodnje, odnosno da je ostala na skoro istom nivou kao i prije dvije godine.

Sve ovo pokazuje, kako tvrde sagovornici DN, da su napori i državna pomoć za očuvanje KAP-a i RBN dali višestruke pozitivne efekte za našu ekonomiju. Šta će se dešavati ubuduće i kakvi će biti efekti novih odluka pokazaće vrijeme. U vrijeme globalne krize, na donosiocima odluka je odgovornost kome će pomoći da se restrukturiranjem oporavi, a koga će pustiti niz vodu, iako je možda bilo šansi za oporavak.