ZAŠTO RATUJU IZRAEL I PALESTINA: Sukob koji traje cio vijek

Posljednji talas nasilja u Izraelu i pojasu Gaze, samo je još jedan od krvavih obračuna dva naroda, Jevreja i Palestinaca, koji su počeli prije više od 100 godina.

SUKOB KOJI TRAJE VEĆ 100 GODINA

Područje su naseljavale jevrejska manjina i arapska većina.

Netrpeljivosti su počele da rastu kada je međunarodna zajednica dala Britaniji zadatak da u Palestini uspostavi „nacionalni dom” za Jevreje.

Jevreji su oblast smatrali pradomovinom, ali palestinski Arapi su takođe polagali pravo na zemlju i usprotivili se uspostavljanju „nacionalnog doma”.

Između dvadesetih i četrdesetih godina 20. vijeka, pristizao je sve veći broj Jevreja – mnogi su bježali od progona u Evropi i tražili domovinu poslije Holokausta u Drugom svetskom ratu.

Ujedinjene nacije (UN) su 1947. godine izglasale da se Palestina podijeli na dvije države, jevrejsku i arapsku, a Jerusalim je postao međunarodni grad.

Taj plan su prihvatile jevrejske vođe, ali ga je arapska strana odbila i plan nikada nije sproveden.

STVARANJE IZRAELA I „KATASTROFA”

Pošto nijesu uspjeli da riješe problem, Britanci su otišli 1948. godine, a jevrejske vođe proglasile su stvaranje države Izrael.

Mnogi Palestinci su se usprotivili i počeo je rat. Učestvovale su i vojske susjednih arapskih zemalja – Libana, Sirije, Egipta, Transjordanije, Saudijske Arabije, Iraka i Jemena. Stotine hiljada Palestinaca pobjeglo je ili je protjerano iz domova za vrijeme ovog sukoba. Istovremeno između 800.000 i milion Jevreja protjerano je iz arapskih zemalja. NJih 600.000 utočište je našlo u Izraelu.

Ovaj događaj Palestinci nazivaju Al Nakba ili „Katastrofa”.

Do trenutka kada su se borbe završile primirjem naredne godine, Izrael je kontrolisao veći dio teritorije.

Jordan je zauzeo teritoriju koja je postala poznata kao Zapadna obala, a Egipat Gazu. Jerusalim je bio podijeljen između izraelskih snaga na zapadu i jordanskih na istoku.

Kako nikada nije došlo do mirovnog sporazuma – svaka strana je krivila drugu – decenije koje su uslijedile donijele su nove ratove i sukobe.

KAKO MAPA IZGLEDA DANAS

U ratu 1967. godine, tokom Šestodnevnog rata, Izrael je zauzeo istočni Jerusalim i Zapadnu obalu, kao i veći dio sirijske Golanske visoravni, Gazu i egipatsko Sinajsko poluostrvo.

Većina palestinskih izbjeglica i njihovih potomaka živi u Gazi i na Zapadnoj obali, kao i u susjednim državama Jordanu, Siriji i Libanu.

Ni njima, ni njihovim potomcima Izrael nije dozvolio da se vrate kućama – izraelske vlasti tvrde da bi to preplavilo zemlju i ugrozilo njeno postojanje.

Izrael i dalje zauzima Zapadnu obalu. Iako se vojska povukla iz Gaze, UN i dalje ovu oblast smatraju dijelom okupirane teritorije.

Izrael za cio Jerusalim tvrdi da je njihov glavni grad, dok Palestinci proglašavaju istočni Jerusalim za glavni grad buduće palestinske države.

Novi jevrejsko-arapski rat izbio je 1973. godine i poznat je kao Jom Kipur rat.

Sjedinjene Američke Države (SAD) su jedna od samo nekolicine zemalja koje su priznale pretenzije Izraela na cio grad.

U posljednjih 50 godina, Izrael je sagradio naselja na ovim prostorima, gdje sada živi više od 600.000 Jevreja.

Palestinci kažu da su ta naselja nezakonita prema međunarodnom pravu i da predstavljaju prepreku miru, ali Izrael to negira.

KEMPDEJVIDSKI SPORAZUM

Mirovni proces između dva zakleta neprijatelja, Egipta i Izraela, pokrenut je nakon Jom Kipur rata. Američki predsjednik DŽimi Karter pozvao je 1978. godine egipatsko i izraelsko rukovodstvo na pregovore u Kemp Dejvidu. Poslije trinaest dana postignut sporazum, koji je 1979. potpisan u Vašingtonu.

Ovim sporazumom Egipat i Izrael su priznali jedni druge, osigurana je međusobna granica, obnovnjen nesmetan prolaz kroz Suecki kanal. Egipat je vratio Sinajsko poluostrvo i veliku američku pomoć.

MADRID I OSLO

Na američku inicijativu u Madridu je održana trodnevna konferencija Izraela i Jordana (u sastavu jordanske delegacije bio je PLO Jasera Arafata). Tokom te konferencije počeli su i tajni pregovori u Oslu PLO-Izrael koji su rezultirali sporazumom koji je potpisan 1993. godine u Bijeloj kući. Dvije godine kasnije potpisan je tzv. “Oslo 2” sporazum koji je trebao da zamijeni sve dotadašnje sporazume. Jedan od rezultata je i ubistvo Izraelskog premijera Jicaka Rabina koje je izvršio jevrejski ekstremista.

INTIFADA 2

Kao izgovor za novu masovnu pobunu – ustanak Palestinaca (koja je bila uveliko pripremljena) 2000. godine bila je izjava potonjeg premijera Izraela, Arijela Šarona, da se Izrael neće odreći prava na Brdo hrama, datog tokom posjete ostataka jevrejskog Drugog Hrama na Brdu hrama na kome se nalaz Al Aksa džamije treće (poslije Meke i Medine) sveto mjesto muslimana.

ŠTA SE SADA DEŠAVA?

Netrpeljivosti su često velike između Izraela i Palestinaca koji žive u istočnom Jerusalimu, Gazi i na Zapadnoj obali.

Gazom vlada palestinska ekstremistička organizacija Hamas, koja se godinama borila protiv Izraela. Izrael i Egipat čvrsto kontrolišu granice Gaze kako bi zaustavili dopremanje oružja Hamasu.

Palestinci u Gazi i na Zapadnoj obali tvrde da pate zbog izraelskih akcija i brojnih ograničenja.

Izraelska vlada navodi da samo djeluje kako bi zaštitila državu od palestinskog nasilja (bombaških i drugih samoubilačkih napada na civile i snage bezbjednosti).

Situacija se zaoštrila od početka svetog muslimanskog mjeseca Ramazana sredinom aprila, uz brojne noćne sukobe između policije i Palestinaca.

Prijetnja iseljavanjem određenih palestinskih porodica iz istočnog Jerusalima takođe je dovela do rasta napetosti.

PROBLEMI ZBOG KOJIH SVIJET NE SPAVA

Postoji niz pitanja oko kojih Izrael i Palestinci ne mogu da se saglase.

Ona se tiču sudbine palestinskih izbjeglica, jevrejskih naselja na okupiranoj Zapadnoj obali, kao i načina na koji dvije strane treba da dijele Jerusalim.

Ipak, možda najteže pitanje od svih je postojanje Izraela, odnosno palestinske države koja bi trebalo da bude stvorena pored Izraela.

Mirovni pregovori se povremeno vode više od 25 godina, ali do sada nijesu doveli do trajnog rješenja sukoba.

HAMAS

Ova palestinska vojna organizacija posjeduje 8.000 – 9.000 raketa dometa 30-100 km iranske ili istočnoevropske proizvodnje. Pod oružjem ima par desetina hiljada ljudi koji su naoružani lakim pješadijskim, protivtenkovskim i artiljerijskim oružjem.

IDF – IZRAELSKE ODBRAMBENE SNAGE

Vojska Izraela smatra se za jednu od najsposobnijih i najjačih u svijetu (iako daleko zaostaje po brojnosti). Vojno sposobno stanovništvo je od 15-49 godina, aktivni sastav ima 187.000 vojnika i 565.000 rezervista. Izrael je poznat po svojoj vojnoj industriji – od pješadijskog do artiljerijskog naoružanja. Takođe pravi i ratne avione i brodove, a nezvanično raspolažu i nuklearnim oružjem.

BUDUĆNOST – IMA LI MIRA?

Najkraće, mira nema na vidiku.

Bivši američki predsednik Donald Tramp predstavio je svoj plan koji je premijer Izraela Benjamin Netanjahu nazvao „sporazumom vijeka”.

S druge strane Palestinci su ga glatko odbili, ocijenivši ga kao jednostranog…

Posljednji rat Izrael je vodio protiv Hamasa 2008-2009. godine