SAMOIZOLACIJA Vučić u nemilosti SAD, Rusije i EU, urušio svoju ionako očajnu poziciju

Ne tako davno srpski autokrata Aleksandar Vučić je u svojim nastupima uvijek isticao da ima “najbolje odnose” sa međunarodnim adresama od svih srpskih državnika od 1990. godine na ovamo. 

PR kampanja redovno je obilovala fotografijama i video snimcima sa vodećim svjetskim političarima, a njegova medijska mašinerija je stvarala takvu sliku, da bi neko mogao pomisliti da je Vučić možda i jedan od najbitnijih lidera u svijetu. Ako ne najbitniji, onda među top deset. 

Međutim, posljednjih pola godine od te kampanje nije ostalo ništa jer je Vučić odavno pročitan sa svih relevantnih međunarodnih adresa, o čemu smo već pisali. Posljednjih mjeseci, njegova ionako poljuljana pozicija na međunarodnoj sceni je potpuno urušena. Srpski autokrata dobio je opomene što javne što tajne sa svih vodećih svjetskih adresa. Vašington, Moskva i Brisel su, ma koliko to čudno zvučalo, ujedinjeni u marginalizovanju Vučića i njegove politike, ali i njega kao lidera. Naravno, svako iz svojih razloga. 

Sa Pekingom još nije narušio odnos, makar ne javno. Razlog za to je što Kina za razliku od zapada i Rusije, rijetko jasno pokazuje što misli o liderima države sa kojom ima određenu vrstu saradnje. Ali jasno je da ni Penking nema nikakav respekt prema Vučiću. To je postalo jasno još u septembru prilikom boravka srpskog autokrate u Kini. Tada je objavljena grupna fotografija svih inostranih zvanica kineskog predsjednika Si Đinpinga, a Vučić je opet, kao po pravilu, iako je bio samo jedan od dva lidera iz Evrope, bio u posljednjem redu, izolovan od svih.

Vučić u Kini izolovan u posljednjem redu

Problem sa SAD

Dok je u prethodnom mandatu američkog predsjednika Donalda Trampa od 2017-2021. godine Vučić makar na hoklici sjedio u kabinetu u Bijeloj kući čekajući da potpiše sporazum sa Kosovom koji je u suštini dokument kojim je priznao nezavisnost ove države, njegova pozicija danas je sasvim drugačija – mnogo gora.

Srbija se od starta novog mandata Trampove administracije suočava sa pritiskom Ministarstva finansija da okonča rusko vlasništvo u najznačajnijoj energerskoj kompaniji Naftnoj industriji Srbije (NIS). Višemjesečna kriza oko NIS-a dovela je Srbiju pred vrata “sekundarnih sankcija” što značajno urušava i njenu poziciju kod investitora.

Najveći udarac za srpsko-američke odnose došao je nedavno kada je firma Džareda Kušnera, zeta Donalda Trampa, objavila da odustaje od posla u centru Beograda i gradnje “Trump towera”, na prostoru nekadašnje zgrade Generalštaba 

U tom poslu Kušner i njegovi partneri su bukvalno obmanuti, jer su sakrivene mnoge sporne tačke koje se odnose na status kulturnog dobra, a tu su i druge malverzacije, što je rezultiralo i podizanjem optužnice protiv srpskog ministra kulture Nikole Selakovića, jednog od najodanijih saradnika Vučića. Srpski predsjednik je u svom stilu odmah krivicu svalio na političke protivnike, ali i pravosuđe, odnosno Tužilaštvo za organizovani kriminal (TOK). Ali, ako se stvari malo dublje sagledaju, očito je obećanje koje je neko dao Trampovom zetu bilo nerealno. Zakoni, procedure i otpor javnosti urušili su cijeli posao, ali ako se samo završi na tome Vučić može da bude srećan, s obzirom da je TOK preuzelo ovaj slučaj. 

Samo par dana nakon epizode sa Generalštabom, Amerikanci su u svom predstavničkom domu usvojili Zakon o Zapadnom Balkanu u kojem se Srbija pominje u negativnom kontekstu. Osuđuje se eksplicitno i kritikuju vlasti zbog napada na “mirne demonstrante”. 

Ako epizodi sa Generalštabom dodamo i slučaj Mar-a-Lago, kada je Vučiću u maju bilo zabranjeno da uđe na imanje Donalda Trampa, jasno je koliko ga “potšuju” u Vašingtonu. Uostalom, Trampova administracija je blokirala dolazak novog amabasadora u Beograd, nakon čega je propalo imenovanje Marka Brnovića.

Ruska “politička omča”

Srbija je jedna od rijetkih država Evrope koja nije uvela sankcije Rusiji nakon njene agresije na Ukrajinu 2022. godine, ali je zvanični Beograd umiješan u mnoge antiruske aktivnosti koje su gore od samih sankcija, što nije prošlo nezapaženo od Moskve. Rusija je, prije svega preko Vanjske obavještajne službe (SVR), oštro kritikovala Vučića zbog toga što Srbija municijom snabdijeva Ukrajinu. Iako Moskva u zadnje vrijeme javno ne insistirala na toj temi, jedno je sigurno – tu “izdaju” (kako su je okrakterisali iz SVR) mu nijesu zaboravili. Koliko ga Rusi “uvažavju” bilo je očigledno kada je Vučić bio u Moskvi 9. maja na proslavi Dana pobjede, gdje je doživio poniženje jer je na svim sastancima i protokolarnim događajima bio na marginama.

Kada je u pitanju NIS, Vučić i njegova vlada već mjesecima pokušavaju da odobrovolje Ruse da prodaju svoj udio, čak se i pominje kupac iz Emirata, ali Moskva, čini se, i dalje igra tvrdo. Vlasnik NIS-a ruski državni gigant Gasprom sada samo kalkuliše. Jedna od opcija koju pominje srpska režimska propaganda je da Srbija donese zakon i na taj način otme NIS od Rusa. 

Ali čini se da na taj potez Vučić nema hrabrosti, jer osim što se boji ruske odmazde, svjestan je da bi to bilo vrlo nepopularno kod domaće javnosti koja je dominantno rusofilska i sa simpatijama gleda na predsjednika Rusije Vladimira Putina. Vučić je svjestan da bi otklonom od Rusije, koji se već najavljuje preko beogradskih tabloida, njegova prilično uzdrmana vlast imala još dodatnih problema zbog pada podrške dominantno putinističkog biračkog tijela.  

Problemi i sa Briselom

Srbija je nakon pada Slobodana Miloševića 2000. godine kao strateški cilj, makar deklarativno, izabrala članstvo u Evropsku uniju. Ali da bi se ostvario taj cilj Srbija mora da krene naprijed i putem konkretnih reformi, a čini se da oni po tom pitanju idu u rikverc i to velikom brzinom. Srbija je trenutno na dubokom začelju među državama Zapadnog Balkana kada su u pitanju EU integracije. Vladavina prava u Srbiji je na znatno nižem nivou od skoro svih država kandidata, a ne samo da se poglavlja ne zatvaraju, već se maltene ne pregovara. Evropska komisija je u posljednjem izvještaju konstatovala brojne anomalije uz zaključak da se reforme skoro i ne sprovode.

Kako je ovih dana u Briselu mnogo pažnje bilo usmjereno na politiku proširenja, Vučić je lansirao ideju o “zajedničkom ulasku država Zapadnog Balkana” u Evropsku uniju. Kako su se tom predlogu mnogi nasmijali, pa čak se i crnogorski premijer Milojko Spajić okuražio da mu odgovori, Vučić je odlučio da bojkotuje samit lidera u Briselu gdje su bili prisutni svi državnici Evrope. Srpski autokrata je za potrebe domaće javnosti, odgovornost za izostanak prebacivao na Brisel, ali je istina mnogo drugačija. Srpski autokrata nije išao na EU samit jer je svjestan da bi tamo dobio samo kritike tj. cijela Evropa bi znala da Srbija uopšte i ne pokazuje želju za reformama.

Nakon te epizode postalo je jasno da EU toleriše Vučića samo zato što je spreman da udovolji svim njihovim zahtjevima – od priznavanja nezavisnosti Kosova, pa sve do kopanja litijuma. Ali čini se da su i ti dani prošlost, jer srpski autokrata gubi kontrolu na unutrašnjem planu i nije više u stanju da ispuni ništa što obeća.

Kada sve ovo uzmemo u obzir, čini se da je Vučić potpuno pročitan i otpisan od relevantnih međunarodnih adresa, što Srbiju vodi u neku vrstu samoizolacije sličnu onoj koja se desila krajem 20. vijeka. A sličnost sa Miloševićem je gotovo nemoguće ne primijetiti – i Milošević je neko vrijeme, tačnije nakon Dejtonskog sporazuma bio “faktor mira na Balkanu” za mnoge u svijetu, a samo nekoliko godina kasnije optuženik Haškog tribunala. Srpski autokrata Vučić očigledno nije naučio lekcije na primjeru svog prethodnika, pa se čini da srlja ka istoj sudbini koja je zadesila Miloševića. 

D.G.