REBALANS BUDŽETA-VLADA OPET UHVAĆENA U LAŽI: Nekontrolisano trošili, i još će, rezovi na investicijama

Pokušaj Vlade Crne Gore da kroz „tehnički rebalans“ provuče da je nekontrolisano trošila, a da suficita nema kao što su se hvalili više puta, još jedan je u nizu pokazatelja da izvršna vlast sa Milojkom Spajićem na čelu, jednostavno rečeno, nema pojma o svom poslu.

Naime, podaci iz „tehničkog“ rebalansa nijesu uopšte tehnički – Vlada je priznala da je više trošila nego što je prihodovala.

Kako navodi Vlada, predlogom zakona o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu za 2024. godinu, ukupni prihodi budžeta, u odnosu na Zakon, veći su za 55,4 miliona eura, dok su rashodi budžeta, u odnosu na Zakon uvećani za 56,7 miliona eura.

“Shodno navedenim promjenama, došlo je do izmjena ostalih kategorija i to deficita, primarnog deficita, kao i nedostajućih sredstava i potreba finansiranja. Planirani nivo deficita budžeta iznosi 237 miliona eura ili 3.26 odsto procijenjenog BDP-a i u odnosu na prvobitno planirani, deficit je viši za 1.36 miliona eura, dok je u odnosu na BDP, usljed revidirane projekcije BDP-a, niži za 0.09 odsto BDP-a”, ističe Vlada.

“U odnosu na Zakon o budžetu za 2024. godinu, izdaci Tekućeg budžeta uvećani su za 35,1 miliona eura, Budžet državnih fondova za 17,9 miliona eura i Rezerve za 10 miliona eura, Transakcije finansijaranja su umanjenje za 17,1 miliona eura, dok je Kapitalni budžet umanjen za 3 miliona eura”, ističe Vlada.

U prevodu, više para za trošenje, manje za ulaganja. Tako je ionako siromašan kapitalni budžet smanjen za tri miliona eura, a koje će projekte Vlada ”prekrižiti” ostaje da se vidi. Ulaganja ove Vlade su ionako bila minorna, pa nema novih dionica, nema ”prve lopate” auto puta, nema ulaganja u turizam, poljoprivredu, energetiku…

Ovim je potrvđeno pisanje Portala Aktuelno koji je u više navrata upozoravao na pogubnu finansijsko-ekonomsku poltiku Vlade Crne Gore.

Stanje u posljednje četiri godine u ekonomiji Crne Gore pokazuje nedostatak novih projekata i ideja, ali i olako davanje praznih obećanja, dok se nekada započeti projekti nalaze u zastoju. Projekti poput drugog dijela podmorskog kabla prema Italiji nijesu u fokusu sadašnje vlasti i na njima se ništa ne radi. Realizacija već pripremljenog projekta transformacije brodogradilišta Bijela u remont luksuznih jahti takođe nije u fokusu ove Vlade, kao ni dalje faze razvoja Luke Bar, razvoj projekata velikih turističkih resorta na Bjelasici (Žarski, Smiljača, Jelovica i drugi). Projekti Štedim – Hajla i turistička valorizacija Durmitora su zaustavljeni i u fazi su nazadovanja. Sjever Crne Gore ne karakterišu novi projekti i nema novih ideja, realizacija postojećih projekata je zaustavljena, a predloga za nove staze, žičare i druge projekte ne postoje, što pojačava jaz između sjevera i juga. Predmet sistemske pažnje nisu ni veliki crnogorski turistički potencijali kao što su projekat Velika plaža, Ada Bojana, Buljarica i Jaz. Ako se nastavi s primjenom ovakvih parcijalnih rješenja, postoji velika opasnost od gubitka ogromnog potencijala za ove lokalitete. Razvoj projekata Mala Luštica, Plavi Horizonti, Maljevik, Bigovo, Montepranco i dr. su takoreći zaustavljeni. Takođe, ne prepoznaju se aktivnosti na projektima započetim prije nekoliko godina, kao što su Lungo Mare u Budvi, modernizacija i izgradnja novih marina u Ulcinju, Baru i dr.  pripremljeni projekti u energetici koji uključuju projekte na biomasi, hidroelektrane Morača, Kruševo, Komarnica (u skladu sa najvišim ekološkim standardima).

Primjetan je nedostatak posvećenosti industrijskoj proizvodnji, kao i nedobronamjerni odnos prema razvoju novih pogona u Kombinatu aluminijuma,  industrijskim i prerađivačkim pogonima u Baru i drugim opštinama. Takođe, pod znakom pitanja je i dalja realizacija sada otvorenih projekata koji su započeti prije 10 godina, kao što je nastavak projekta žičare Kotor – Lovćen. Zastoji su evidentni i u realizaciji već pripremljenog projekta Jadransko – Jonski put, daljeg razvoja vazdušnog i pomorskog internog saobraćaja, ponovnog željezničko – turističkog povezivanja Virpazara i Bara preko Sutormana (stara uska pruga), povezivanje aerodroma i željezničke pruge, golf projekta na Luštici…

Prema podacima Monstata, bruto investicije u osnovna sredstva su smanjene sa oko 28 odsto BDP 2019. godine, na oko 21 odsto BDP u periodu 2021-2023. godina.

KREDITI I NOVA ZADUŽIVANJA

I dok investicije čekaju, država radi na političkom i partijskom zapošljavanju, prenatrpavanju državnih preduzeća i onih u vlasništvu opština i uzimanju kredita.

Prvi od 750 miliona eura, tajnim i organizovanim zaduženjem, koje još ispituju nadležni istražni organi, otišao je dijelom za vraćanje kredita a najviše za troškarenje, iako je Spajić obećao da “nijedan cent neće otići u tekuću potrošnju”. Istina, nije otišao jedan cent, već desetine miliona eura.

Kako je počeo, tako je i nastavio. Početkom 2024. godine, Crna Gora je po prvi put emitovala sedmogodišnje obveznice u američkim dolarima ukupne vrijednosti 750 miliona dolara sa kamatnom stopom od 7,25 odsto. Na ovaj način obezbijeđena su nedostajuća sredstva za 2024. godinu. Konsekventno, Crna Gora će morati da se zadužuje za pokriće nedostajućih sredstava u srednjem roku, koja će u 2025. iznositi blizu milijardu eura, a u 2026. godini blizu 400 miliona eura. Sa postojećim nivoom tekuće javne potrošnje, uz projektovano usporavanje rasta prihoda zbog niže stope inflacije u 2024. godini, Vlada projektuje deficit javne potrošnje od oko 3,5 odsto BDP u 2024. i postepeno smanjenje na ispod 3% BDP o 2026. godine. Time će, upravo zaduživanje i narednih godina biti važno za finasiranje deficita budžeta.

Na ovim osnovama je rizično graditi fiskalnu politiku. Očekuje se da će tokom 2024. godine, ako ne bude dodatnih neto priliva migranata (podaci pokazuju da u prvim mjesecima imamo neto odliv migranata), doći do usporavanja rasta potrošnje, te da će kao posljedica i rast ekonomije usporiti na oko 3,5 odsto. Usporavanje ekonomskog rasta i usporavanje inflacije (inflacija je smanjena na 4 odsto u januaru 2024. godine, sa 16 odsto iz januara 2023. godine), uz planirani rast budžetskih rashoda, prema procjenama MMFa, uzrokovaće budžetski deficit od 3,5 odsto u 2024. godini. I kreditne rejting agencije imaju slična predviđanja za naredne dvije godine (deficit od 3 odsto).

I Evropska komisija i Međunarodni monetarni fond upozoravaju na pretjerano zaduženje i neosnovane rashode iz oblasti socijale. Tako MMF kaže da “samo 40 odsto socijalne pomoći stiže do onih kojima je najpotrebnija” što u prevodu znači da država jednako tretira i najbogatije kao i najsiromašnije kategorije stanovništva.

Prema EK, jedan od većih izazova crnogorske ekonomije je upravo visoka mandatorna potrošnja i ograničena poreska baza, zajedno sa visokim iznosom nedostajućih sredstava za otplatu duga na srednji rok. Posebno problematičan segment je kontinuirano visok i rastući nivo tekuće “neproduktivne potrošnje” koji se ogleda kroz rast broja zaposlenih u javnom sektoru, rast ukupnog troška plata, rastu izdataka za penzionu i socijalnu zaštitu i sl. To potvrđuje enorman rast broja zaposlenih u javnom sektoru, kao i broja korisnika socijalne i dječje zaštite.

MMF zato upozorava da je hitno potrebno  obuzdati rast fonda zarada u javnom sektoru, u srednjoročnom periodu; socijalne transfere treba usmjeriti ka onima koji su najugroženiji, efikasno planirati i izvršavati kapitalni budžet, tako da ekonomski najvrjedniji projekti dobiju prioritet, ojačati kapacitete Poreske uprave i Uprave carina, u cilju povećanja fiskalnih prihoda; I uspostaviti funkcionalan Fiskalni savjet i bolji nadzor nad preduzećima u državanom vlasništvu.

BIĆE I GORE

Kao rezultat ovakvog rada, Fiskalna strategija predviđa zaduživanje u naredne tri godine za oko tri milijarde eura…

Nedostajuća sredstva za 2025. godinu projektovana na oko milijardu i 100 miliona eura, dok je predviđeno zaduživanje oko 900 miliona eura. Iznos nedostajućih sredstava za 2026. godinu projektovan je na oko 614 miliona eura, dok je predviđeno zaduživanje u iznosu od 730 miliona eura. Iznos nedostajućih sredstava za 2027. godinu od oko milijardu i 247 miliona eura, dok je predviđeno zaduživanje u iznosu od milijardu i 100 miliona eura

I tehnički rebalans je potrvdio povećanje neproduktivne i mandatorne potrošnje gdje se malo ili uopšte ne radi na optimizaciji troškova. Uz ograničeni rast prihoda koji nije proizvod preduzimanja suštinskih strukturnih reformi usmjerenih ka diverzifikaciji, poboljšanju produktivnosti i konkurentnosti crnogorske ekonomije već se oslanja na upitne projekcije porasta potrošnje koja je proizvod administrativne ekonomije.

Uz sve ovo, smanjen je izvoz, a povećan uvoz. Crna Gora sve manje proizvodi.  Iz Monstata je saopšteno da je izvezena roba vrijedna 287,9 miliona eura, što je 24,5 odsto manje u odnosu na uporedni period. Uvoz je bio veći 5,9 odsto i iznosio je 1,93 milijarde eura.

Pokrivenost uvoza izvozom iznosila je 14,9 odsto i manja je u odnosu na isti period prethodne godine kada je iznosila 20,9 odsto…

L.P.Đ.