STUDIJA GLOBESC: Crna Gora najviše proruska od svih NATO članica

Crna Gora je zemlja koja je najviše proruska od svih članica NATO alijanse, zaključak je izvještaja GLOBSEC-ove studije o uticaju Rusije na zemlje Centralne i Istočne Evrope i Zapadnog Balkana.

Rezultati izvještaja zasnivaju se na ispitivanju javnog mnjenja, a anketirano je stanovništvo Bugarske, Češke, Mađarske, Crne Gore, Sjeverne Makedonije, Poljske, Rumunije, Srbije i Slovačke.

Ruski narativ koji targetira NATO u negativnom kontekstu u Crnoj Gori nailazi na dobar odziv i široko je prihvaćen, navodi se u izvještaju. Prema tom dokumentu, većinski dio građana Crne Gore vjeruje da je Rusija bratska zemlja, zbog čega prihvataju retoriku koja Rusiju predstavlja kao žrtvu.

Prema nalazima GLOBSEC-a, podrška Crne Gore Zapadu je 35 odsto, dok je 25 odsto ispitanih u našoj zemlji orjentisano ka Istoku, što je ubjedljivo najveći procenat od svih zemalja obuhvaćenih istraživanjem.

Za sagovornike Pobjede, ovaj podatak nije iznenađujući jer, kako kažu, razloga je mnogo – od istorijskih do trenutno političkih, a na kraju i identitetsko-ideoloških.

Navode, ipak, da danas, kada je Crna Gora članica NATO, nema potrebe tražiti imaginarnog zaštitnika u Rusiji.

Pretenzije ka EU i NATO svojevrstan su vid političke i ekonomske tranzicije zemalja postkomunističkog bloka.

Ipak, u izvještaju se ocjenjuje da je prisutna i postkomunistička nostalgija motivisana mišljenjem da je život bio bolji prije 1989. godine, nakon čega dolazi do promjena komunističkih režima. Kao rezultat toga pojavljuje se percepcija Rusije kao strateški važnog partnera za budućnost.

Mladi u Crnoj Gori, poput njihovih vršnjaka iz Srbije, Mađarske i Sjeverne Makedonije, često vide Rusiju kao strateškog partnera.

“Objašnjenje je vjerovatno u činjenici da su oni (mladi) rođeni značajno nakon kraja komunizma zbog čega češće postaju žrtve proruske i antizapadne politike. Građani Crne Gore, njih 38 odsto, smatraju da je upravo Rusija najvažniji strateški partner. Od svih devet zemalja u kojima je sprovedeno ispitivanje, Rusiju kao dominantnog partnera vide građani Srbije, njih 59 odsto”, navodi se u izvještaju GLOBSEC-a.

Kada je u pitanju Crna Gora, 60 odsto ispitanih smatra da NATO provocira Rusiju okružujući je vojnim bazama, dok 44 odsto misli da Rusija provocira NATO pokretanjem sukoba unutar Istočne Evrope.

Istoričar Miloš Vukanović razlog za takvu statistiku vidi u činjenici da niko u Crnoj Gori nije za svoga života doživio agresiju od Rusije. S druge strane, podsjeća Vukanović, NATO intervencija iz 1999. je i dalje živa i u svijesti građana, ali i u masovnoj kulturi.

“Pored već pomenute identitetsko-ideološke matrice, ovdje se radi i o suštinskom neznanju društvenih prilika unutar Rusije, kao i uzroka loših odnosa između Zapada i Rusije. Na kraju, dio naših građana gleda na Rusiju ne samo kroz prizmu odnosa sa Zapadom, već i kao na potencijalog partnera za nacionalno-vjerska pitanja unutar regionalnih odnosa”, ocijenio je Vukanović za Pobjedu.

Istorijski odnos Crne Gore i Rusije, za Crnu Goru predstavlja jedan od značajnijih istorijskih procesa, smatra on.

Kao takav, ovaj odnos nikad nije crni ili bijeli, već složen i sa mnogo nijansi.

“Međudržavni odnosi su po svojoj prirodi interesni i svaka kategorizacija koja se zasniva na nekim prijateljsko-bratskim emocijama je daleko od istine. Imajući to u vidu, 310 godina odnosa ove dvije zemlje obilježile su oscilacije između davanja pomoći bez koje Crna Gora ne bi mogla da preživi, ali i prepuštanja Crne Gore na milost i nemilost velikih sila u okruženju, ukoliko je to Rusiji u tom trenutku odgovaralo. Mit o „bratskoj“ ljubavi je nasljeđe političke doktrine Petrovića, koji su svoju vlast dobili i održavali na bazi ruske pomoći. Međutim, mnogo je kompleksnije i značajnije pitanje kako se ta ideja učvrstila tokom 20. vijeka i nastavila da živi u 21. kroz pomenutu identitetsko-ideološku matricu. Odgovor na to pitanje nam može dati i mapu puta za potencijalnu transformaciju crnogorskog društva u budućnosti”, pojašnjava Vukanović.

Vukanović smatra da, pored istorijskih, razloge za proruske stavove treba tražiti i u aktuelnom političkom trenutku.

“Trenutna politička konstelacija odnosa, u kojoj su na vlasti i neke partije koje se zalažu za otvoreno savezništvo sa Rusijom, sigurno ima uticaja i na aktuelne stavove dijela građana prema Moskvi”, smatra Vukanović.

Sa druge strane, u Atlantskom savezu Crne Gore, organizacije koja više od deceniju prati uticaj Rusije na našu zemlju ali i region, vjeruju da su građani sami vremenom izgradili iluzije o „bratskim“ vezama sa Rusijom i kako je vrijeme da, navode, prestanemo da lažemo sebe.

“Danas više nema potrebe da tražimo imaginarnog zaštitnika u Rusiji, kada smo okruženi Zapadom, kada suštinski pripadamo Zapadu i kada smo članica NATO i zemlja koja treba da postane članica EU”, ističe Savo Kentera, predsjednik Atlantskog saveza.

Veza između Crne Gore i Rusije, istorijski gledano, ima utemeljenje, smatra on, a ogledala se kroz pomoć carske Rusije maloj Crnoj Gori kojoj je tada pomoć trebala u borbi protiv Otomanske imperije.

Drugi važan razlog je vjera koja, kako smatra Kentera, predstavlja veoma bitan faktor.

“Budući da su crnogorske vladike rukopoložene u Rusiji, to je stvaralo emotivnu vezu Crnogoraca prema Rusiji. Treće, paradoksalno, ali komunizam je taj koji je doveo do produbljivanja osjećaja povezanosti naroda Crne Gore sa Rusijom. Komunizam je uništio ovaj narod duhovno, poremetio u potpunosti vrijednosni sistem i doveo do toga da se narodom manipuliše na dnevnoj osnovi. Sa druge strane, taj osjećaj građana Rusije i vlasti u toj zemlji prema Crnoj Gori nikada nije bio ni približan”, ocijenio je Kentera.

Smatra i da su građani Crne Goru tu vezu uvijek preuveličavali i davali joj na značaju mnogo više nego što je trebalo.

“A kakav je odnos Rusije bio prema nama ili prema bilo kojoj drugoj zemlji najbolje opisuje Tolstoj kada za sve evropske narode kaže ’mali narodi sa sjevera Zapadne Evrope”,  podsjeća Kentera.

Dok Kentera smatra da su se i pored svega Crnogorci uvijek okretali Zapadu i živjeli zapadni stil života, Vukanović vjeruje da stav o Rusiji kao primarnom spoljnopolitičkom partneru jača zbog nemogućnosti ili manjku želje značajnog dijela crnogorskog društva da se vrijednosno inkorporira u zapadni sistem.

“Uz naznaku da je ovo krajnja simplifikacija kompleksnog ideološko-vrijednosnog procesa, suština je da mnoge države Centralne i Istočne Evrope još uvijek imaju više sličnosti sa društveno-političkim vrijednostima Rusije nego sa zapadnim zemljama”,  navodi Vukanović.

Međutim, Kentera kaže da su se istorijske prilike promijenile pa tako danas niko iz Crne Gore ne pomišlja da svoju djecu šalje na školovanje u Rusiju.

“Vjera, odnosno religija, istorijske činjenice i sve ostalo treba da nas povezuju u onoj mjeri u kojoj je to relevantno za današnji život, a ne da određuju budućnost ove zemlje i budućih generacija”, zaključio je Kentera.

Kada je u pitanju opšta ocjena, u izvještaju se napominje da je veoma teško definisati jedinstvenu sliku Rusije među zemljama ispitivanog regiona.

Iz toga proizilazi mišljenje da bi se svih devet zemalja, na osnovu percepcije Rusije, mogle podijeliti u tri različite grupe. Ipak, kao dvije najveće suprotnosti izdvajaju se Srbija, u kojoj je opšteprihvaćena teza o Rusiji kao bratskoj državi i strateškom partner, i Poljska, u kojoj sedam od deset ispitanika Rusiju doživljava kao prijetnju i ne vidi nikakvu mogućnost za partnerstvo bilo koje vrste sa tom zemljom.

Na pitanje da li Poljska i Rumunija gaje negativna osjećanja prema Rusiji zbog kontinuiranog miješanja i ekspanzionističkog odnosa zvanične Moskve prema njima, Vukanović smatra da se razlozi za animozitet ka Moskvi između Varšave i Bukurešta, ipak, razlikuju.

“Poljska i Rusija dijele više od četiri vijeka neprijateljstva, a događanja vezana za sovjetsku invaziju iz 1939, masakr u Katinu, kontroverze oko Varšavskog ustanka 1944, prekrajanja granica Poljske i prisilna migracija nakon 1945, kao i skoro unificiran negativan stav o hladnoratovskoj eri kod Poljaka, daje osnova za potencijalno negativan odnos. Isti stav koji dijele Poljaci možete naći kod sve tri baltičke države”, ističe Vukanović.

Međutim, istorijsko nasljeđe, dodaje on, nije jedini faktor koji utiče na trenutne odnose dvije države i to vidimo na primjeru Poljske i Njemačke.

“Ključni faktor je trenutna regionalna i geopolitička situacija koja se oslanja na istorijske animozitete kao pogonsko gorivo. Bukurešt, takođe, ima istorijske osnove za negativan stav ka Rusiji, a prije svega zbog pitanja Besarabije. Međutim, opet je ključan faktor trenutni stav Bukurešta da oslanjanje na NATO i Zapad predstavlja garanciju rumunske nezavisnosti, ne samo ka Rusiji, već i ka susjedima, poput Mađarske, sa kojom isto ima dugu istoriju sporenja, a koja sve više flertuje sa Moskvom”, zaključio je Vukanović.

Retorikom jačaju globalnu sliku o sebi

Globalna slika Rusije projektovana je tako da za cilj ima da ostavi utisak vojne sile broj jedan, prezentujući superiorno naoružanje, opremu, vježbe, a sve je propraćeno retorikom koja ima psihološki efekat.

U okviru ove ocjene, istraživanje je pokazalo da 56 odsto ispitanih u Crnoj Gori smatra rusku vojsku superiornom u odnosu na vojsku SAD-a, dok 44 odsto misli obratno. Takođe, šest od devet zemalja unutar ispitanog regiona favorizuje vojsku Rusije.

Sa ocjenom da Rusija kao glavni akter odgovoran za poraz fašizma u Drugom svjetskom ratu nastavlja da igra vodeću ulogu u borbi protiv fašizma danas, slaže se 60 odsto građana Crne Gore, dok takvo mišljenje ne dijeli njih 30 odsto.